Stapel verklaart dat hij niet natrapt in zijn boek, niemand beschuldigt en niet zijn eigen straatje schoonveegt. Toch is hij hard over de onderzoeksmethoden van de commissie Levelt.
Verder geeft Stapel in 'Ontsporing' een inkijkje in de wetenschappelijke wereld en legt hij uit hoe hij de fraude pleegde. Bovendien vertelt hij over zijn leven zoals het nu is.
Over LeveltDe commissie kon de gebruikte interviewmethode, protocol of onderzoeksvragen niet overleggen aan Stapel. De data waren niet meer beschikbaar en konden niet worden gecontroleerd. De commissie heeft een echte Stapel-fout gemaakt, zegt de ex-hoogleraar: veel verhaal en weinig data.
Diederik Stapel legt in zijn boek uit hoe de wetenschapscultuur invloed op hem had. De scoringsdrift van Stapel en het verlangen om applaus te krijgen werd groter en groter. Zo groot dat hij al in het begin van zijn carrière rommelde met gegevens. De tijds- en publicatiedruk op universiteiten wordt steeds groter en iedereen wil in vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften komen. Kwantiteit gaat steeds vaker boven kwaliteit, stelt Stapel.
ScoringsdriftIn het boek beschrijft Stapel hoe hij baalde van mislukte onderzoeken. Hij wilde in tijdschriften komen, wilde opvallen. Aanvankelijk rommelde Stapel alleen met onderzoeksgegevens, later verzon hij hele onderzoeken. Omdat niemand hem controleerde, ging hij steeds verder. Stapel noemt zichzelf verslaafd en zelfs een junk.
De voormalig hoogleraar blijkt in zijn boek uitermate kundig in het verzinnen of manipuleren van onderzoeksgegevens. Daarbij wordt duidelijk dat co-auteurs en promovendi werden misleid door Stapel.
Onderzoeken die nooit hebben plaatsgevondenStapel beschrijft in het boek ook hoe hij op één dag naar Zwolle, Groningen en Utrecht reed, om daar te kijken waar hij de onderzoeken maanden daarvoor zou hebben kunnen laten plaatsvinden. Op die manier kon hij ondervangen dat er vragen zouden komen, naar aanleiding van de onderzoeken die er nooit zijn geweest.
Komen er wel genoeg studenten op het station in Zwolle? In welke kantine van de Universiteit Groningen had hij het onderzoek kunnen doen? Hoe lang is het rijden tussen Zwolle en Groningen? Dit zijn vragen die de hoogleraar zichzelf stelt om te kunnen verhullen dat de onderzoeken nooit hebben plaatsgevonden.
Teruggetrokken, zelfmoordStapel leeft als een gevangene sinds de fraude ontdekt is. Zijn huis wordt vaak bezocht door journalisten die zijn verhaal willen optekenen. In zijn boek beschrijft hij een scène waarin hij zich een tijdlang in de keuken opsluit om maar niet gezien te worden door een journalist die aan de deur staat.
In het boek beschrijft Stapel dat hij zo depressief is dat hij een einde aan zijn leven wil maken. Hij vertelt het zelfs zijn kinderen dat zij beter af zijn zonder hem. Maar uiteindelijk lukte het hem niet om het ook daadwerkelijk te doen.