De Onderzoeksredactie, een onafhankelijk platform voor onderzoeksjournalistiek heeft de afgelopen maanden onderzocht waar de 40 miljard euro zijn gebleven die Nederlandse gemeenten en provincies de afgelopen 25 jaar verdienden aan hun belangen in energiebedrijven en de privatisering daarvan.
De redactie bestaat uit Marcel Metze, Bram Logger en Parcival Weijnen. Als voorbeeld namen ze de gemeente Den Bosch. Woensdag worden hun bevindingen tegelijkertijd gepubliceerd door weekblad De Groene Amsterdammer, door Omroep Brabant en het Brabants Dagblad.
Nieuwe stadsvoorzieningenHet feest der energiegelden begint voor Den Bosch in 1993 wanneer de stad zijn nutsbedrijf RHN voor 250 miljoen gulden aan de PNEM verkoopt. Voor een deel van dat geld wordt een nieuw stadkantoor gebouwd en een nieuwe volautomatische parkeergarage voor de ambtenaren.
Voor dat stadskantoor wordt een gymzaaltje geofferd. Tot op de dag van vandaag is er voor de scholen in de binnenstad geen nieuwe gymzaal.  Inmiddels is minstens 1,25 miljoen euro uitgegeven aan busvervoer naar sportzaaltjes buiten het centrum.
FiascoDe parkeergarage blijkt niet te werken en wordt een fiasco. De totale kosten voor de garage komen door alle missers op 8 miljoen euro, zo'n 90.000 euro per parkeervak.
In 2008 wordt met onder meer dividend van Essent het centrum voor amateurkunst De Muzerije verbouwd. Een architectonisch hoogstandje maar de gebruikers klaagden dat na de verbouwing de akoestiek was verdwenen, het podium ontbrak en de klimaatbeheersing op de dansafdeling zo slecht was dat leerlingen flauwvallen.
Cursusgeld muzieklessen verdubbeldOndertussen gaat door een structureel tekort op de begroting het cursusgeld voor muzieklessen voor volwassenen met bijna honderd procent omhoog. Oud OR-leden van de Muzerij  kijken in het verhaal van de Onderzoeksredactie vol verbittering terug. Logger en Weijnen gaan in hun verhaal ook uitgebreid in op de ontwikkeling van het GZG-terrein in Den Bosch. De gemeente wil daar de bibliotheek en het stadsarchief naar toe verhuizen. Dat wordt betaald uit het structuurfonds dat gevuld is met Essentgelden.
Joost Heessels is biblitheek-expert met een bibliotheekland veelgelezen weblog. Hij woont in Den Bosch. In het verhaal van de Onderzoekredactie legt hij omstandig uit waarom Den Bosch zo'n nieuwe, dure bibliotheek helemaal niet nodig heeft. Dat er toch een nieuw gebouw lijkt te komen, komt volgens Heessels doordat er te veel geluisterd wordt naar dure adviesbureau's en te weinig naar de mensen op de werkvloer.
Feestje?Een deel van het geld wordt in Den Bosch ook besteed aan het Jeroen Bosch jaar. In het verhaal van de Onderzoeksredactie wordt geschetst hoe burgemeester Ton Rombouts van Den Bosch zich in bochten wringt om dit tot zijn levenswerk te maken. Aan het woord komt ook cultureel ondernemer Niels Dufhues die protesteerde tegen het elitaire karakter dat het feestje aanvankelijk dreigde te worden. Hij zegt onder meer: "Het voelt van: wij hebben een feestje maar jij bent niet uitgenodigd".
Hoogleraar Maarten Allers van de Rijksuniversiteit Gronining vraagt zich in het verhaal af of al die miljarden die de langere overheden hebben verdiend wel zo nuttig besteed zijn. Hij vindt in ieder geval dat de besteding niet democratisch is verlopen. Provincies en gemeenten kregen het geld in de schoot geworpen. Het is in feite hoe dictaturen werken, zegt Alles: "Als je zelf een oliebron hebt en je hoeft geen belasting te innen, zoals Saoedi Arabie, dan vragen mensen ook niet om democratie. Ze zijn allang blij dat je wat dingen gratis regelt. Als je zegt: ik heb een goed project en ik heb daar belastinggeld voor nodig, dan moet je echt een goed verhaal hebben. Maar nu kunnen ze alles. Er is niks democratisch aan.
Wordt het 'gratis geld' van Essent in Den Bosch vrijmoedig besteed? De gemeente zelf vindt van niet. Het nieuwe stadskantoor moest ambtenaren efficiënter laten werken. Een nieuwe bibliotheek, een nieuw theater en een verbouwde Muzerije moeten de cultuur en de economie aanjagen en het Jeroen Bosch Jaar moet de stad op de kaart zetten. Allemaal investeringen waar uiteindelijk iedereen van profiteert, aldus het bestuur.
Geld is niet eenzijdig besteedBurgemeester van Den Bosch Ton Rombouts herkent zich dan ook niet in het verhaal. "Het geld is niet eenzijdig aan prestigieuze projecten besteed. Ik bestrijd dat. Tweehonderd miljoen is gaan zitten in armoede bestrijding, WMO, onderwijs en achterstand van wijken. En tweehonderd miljoen is inderdaad gaan zitten in projecten.  Maar dat is niet alleen in musea en theaters, maar ook in een nieuwe VMBO, waar we 28 miljoen voor gereserveerd hebben, een ecologische verbindingszone van 25 miljoen en 21 miljoen om de wijken op te knappen. Per saldo, het beeld klopt niet dat opeenvolgende colleges en raden het geld verkeerd hebben besteed."
Oproep:De Onderzoeksredactie is een onafhankelijk platform voor onderzoeksjournalistiek: nieuwe feiten, nieuw licht en meeslepende verhalen. Zie onderzoeksredactie.nl. Weet u meer over de besteding van de energiemiljarden - kostenoverschrijdingen, prestigeprojecten, mogelijk zelfs corruptie - mail naar [email protected] of kijk op onderzoeksredactie.nl/tip om anoniem te lekken.