Ton van Schie uit Berkel-Enschot kan zich de laatste Elfstedentocht nog goed herinneren. Als echte schaatsliefhebber bond hij de noren onder en deed mee aan de tocht der tochten. "Om drie uur stond ik op om zoveel mogelijk pasta te eten", blikt Van Schie terug. "Om zes uur mocht ik starten en dat ging eigenlijk heel erg goed. Totdat we in Sneek kwamen..."
Ton van schie in de Leeuwarder Courant:

Botte schaatsen in SneekWant hoewel de Friezen trots zijn op hun Elfstedentocht, is er ook een anti-Elfsteden-comité. En deze club strooide bij Sneek zout op het ijs. "Dan krijg je dus heel botte schaatsen", vertelt Van Schie. "Het heeft me een uur extra tijd gekost, want onderweg heb ik mijn schaatsen laten slijpen. Het was niet te doen."
De Elfstedentocht van 1997 was niet alleen heel koud, er stond ook een fikse wind. De schaatsers kwamen bij tegenwind amper vooruit. "Dat was enorm afzien. Uiteindelijk heb ik de tocht uit kunnen rijden, maar het was echt heel zwaar", zegt Van Schie.
De fervent schaatser deed eerder in 1985 mee en finishte toen ook. In 1963 schaatste Van Schie ook mee, maar toen reed hij de tocht niet uit. Dat deed bijna niemand, want de editie van 1963 ging de boeken in als de zwaarste ooit.
LEES OOK: Arnold Stam reed Elfstedentocht in 1997: 'Dat het de laatste is geweest, maakt het extra speciaal'
Maar krijgen we ooit nog een Elfstedentocht? Van Schie is optimistisch: "Dat kan zomaar gebeuren. In 1997 ging het ook ineens heel hard vriezen en twee weken later konden we het ijs op. Of ik dan weer meedoe? Nee, dat zit er helaas niet meer in."
Waar waren jullie?Waar was jij tijdens de laatste tocht der tochten? Dat vroegen we op onze Facebook-pagina.
Martha Wijnia kijkt terug op een heel bijzondere Elfstedentocht. Haar partner Jan Nota schaatste op 24-jarige leeftijd mee. "Na een zware jaarwisseling met de nodige biertjes, werd hij op 2 januari door zijn vader uit bed gehaald met de mededeling 'it giet oan'. Hij heeft later een certificaat gehad omdat hij de jongste deelnemer was die de Elfstedentocht ooit schaatste, fietste én wandelde."
Samen voor de televisieMuriel Sijm haalde haar fotoboek tevoorschijn. Op de foto zitten haar zoons van toen 3 en 6 jaar oud televisie te kijken. "En ook nu ben ik alweer sinds halfzes vanmorgen aan het kijken."

Claudia John Kane werkte in die tijd bij Netwerk VSp. "Dat was de sponsor van Henk Angenent. Dat was heel speciaal toen hij won, groot feest!"
Stijn van Nuland werd pas in november 1997 geboren, maar kent de verhalen erg goed. "Ik moet al meer dan 19 jaar de verhalen van mijn vader, die langs de kant stond, aanhoren!"
De start gemist...Miranda Leijten heeft een wel heel bijzondere herinnering aan de laatste Elfstedentocht. Zij zat in het vliegtuig terug naar Nederland. Mét een balende reiziger die een startbewijs had maar niet op tijd aan de start verscheen...
De meeste mensen zaten lekker thuis voor de televisie, maar enkelen waren getuigen van de tocht der tochten en stonden koukleumend langs de kant. Zo ook Lia van Oort die samen met vrienden een appartement huurde in Friesland en afreisde naar de noordelijke provincie. "Een geweldige belevenis om mee te maken. Koud, maar de moeite waard."
Half geknipt haarMarco Krijgh zat bij de kapper waar er naar de radio werd geluisterd. "Toen de finish in zicht was, stopte de kapper met knippen. Ik ging met half geknipt haar met hem naar de woonkamer om het einde op de televisie te kunnen zien."
Kees van der Kaaij was erbij. Maar vergat helaas zijn fotocamera. "Het was geweldig om mee te maken. Maar oh, wat was het koud."

De NOS zond de Elfstedentocht van 1997 woensdag nóg een keer uit. En de winnaar? Dat was natuurlijk Henk Angenent.