Video

Stuifmail zondag 30 juni: inktviszwam, langpootmug, olifantsrups en koolmezen

30 juni 2019 om 10:01
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Deze zondag besteedt Frans onder meer aandacht aan de inktviszwam, de langpootmug, een olifantsrups en koolmezen.
Profielfoto van Peter de Bekker
Geschreven door

Inktviszwam
Op de foto van Piet Bekkers zie vier felrode lange bladeren op de grond liggen. Piet Bekkers spreekt van een octopuszwam, maar dat is niet helemaal juist. Hij zit wel in de buurt, maar de officiële naam is inktviszwam. Inktviszwammen horen bij de familie van stinkzwammen, net zoals de in Nederland beter bekende grote stinkzwam. Inktviszwammen ontwikkelen zich - net als de andere stinkzwammen - uit een soort ei, vaak aangeduid met de term duivelsei Uit zo'n ei komen vier tot zeven slanke lange armen. Deze armen zijn in het begin met de toppen aan elkaar verbonden en waaieren daarna open. Als deze armen open op de grond liggen, verspreiden ze net zoals andere stinkzwammen een kadavergeur. Dit is de manier waarop zij hun sporen moeten verspreiden. Deze inktviszwam komt oorspronkelijk hier niet vandaan, maar van het Australische continent. Sinds 1921 is de inktviszwam in Europa te vinden. Vermoedelijk zijn er sporen van deze zwam meegekomen met de Australische troepen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Bekkers ziet deze zwam steeds vaker in zijn tuin en hij vermoedt dat dit komt door de klimaatverandering. Dat is dus juist. Andere oorzaken zijn niet bekend. Dat de inktviszwam ook steeds vroeger gaat bloeien, heeft eveneens te maken met de verandering van het klimaat. Zwammen zijn opruimers en die hebben vocht en afval van planten nodig. Als dit aanwezig is, gaan paddenstoelen bloeien en dit kan gemakkelijk al in juni zijn. Ik heb de grote stinkzwam ook al op verschillende locaties aangetroffen. Een tip voor Piet: nu hij weet dat ze er zijn, kan hij het best het ei of de eieren van de zwam gaan zoeken. Dit voorkomt de stank in de tuin.

Langpootmug
Op de foto die ik kreeg van Nelly de Beule zie een bruin diertje met vleugels en zes poten. We hebben hier dus te maken met een insect en aangezien het insect maar twee vleugels heeft, is het een insect uit de wereld van de vliegen en muggen. Ook wel tweevleugeligen of diptera genoemd. Wat Nelly heeft gefotografeerd, is een van de vele langpootmuggen. Deze insecten danken hun naam aan hun lange poten. Inmiddels zijn in ons land negentig soorten bekend. Langpootmuggen hebben het woord mug in hun naam, maar volwassen langpootmuggen steken niet. Ze zuigen nectar of andere vloeistoffen op. Overigens eten ze in principe heel weinig en zijn ze vooral tijdens de schemering en 's nachts actief. Het leven van volwassen langpootmuggen duurt zeer kort, maar een paar dagen. Daarin paren ze. Met de larven, die emelten genoemd worden, is dit anders. Allereerst zijn die zeer vraatzuchtig en doen zie zich te goed aan bladafval, vermolmd hout en jonge scheuten van gras. Dit laatste is niet zo mooi als het gaat om jouw gazon. Naast de vraatschade door emelten ontstaat ook bovengrondse schade, want heel veel dieren zijn dol op deze eiwitrijke emelten en die ploegen je hele gazon om.

Olifantsrups
Op deze roze handschoenen van Annemarie van Veggel zie je een bruingrijze rups. Die heeft aan een kant een rondje dat op een oog lijkt. We hebben hier te maken met de olifantsrups. Dit is de rups van een prachtige nachtvlinder met de hele mooie naam avondrood. Avondrood is een vlinder uit de inmiddels vaak door mij geroemde familie van de pijlstaarten. Annemarie heeft een nog jonge olifantsrups in haar handen, want een volgroeid exemplaar kan gemakkelijk acht centimeter lang worden. Als ze die grootte hebben, trekken ze hun kop bij verstoring iets in en tegelijkertijd bewegen ze dan het voorste gedeelte heen en weer. Als je dan ook nog de oog-achtige niervormige vlekken ziet, denk je al snel aan een kleine slang. Toch heeft deze rups de naam olifantsrups gekregen. Dit omdat de rups een flink formaat heeft en een grote kop. Ook het heen en weer slingeren doet denken aan hoe olifanten hun kop heen en weer slingeren. In Engeland heeft daarom zelfs de vlinder de naam elephant hawk-moth gekregen.


Jonge koolmezen
Annie Peters had nog vervolgvragen op de vragen die ik vorige week beantwoordde in Stuifmail. Zo wil ze weten hoe vaak een en de zelfde koolmees per seizoen eitjes kan leggen en uitbroeden en of ze dit dan in hetzelfde nestkastje doen. Nou, koolmezen beginnen met broeden vanaf eind april. Maar als het seizoen vroeg gunstig is, beginnen ze zelfs eerder. In principe hebben ze twee legsels per jaar. Het vrouwtje legt tijdens zo’n legsel vier tot twaalf eieren. Daarna moet ze ongeveer twee weken broeden en dan komen de eieren uit. De jonge vogels blijven daarna nog ongeveer negentien dagen in het nest voordat ze uitvliegen. Opgeteld betekent dit dat het nest na vijf weken weer leeg is. Is er dan voldoende voedsel in de omgeving - en ze zijn vroeg begonnen met broeden - dan kunnen koolmezen daar weer een legsel maken. Meestal gebeurt dit dan tussen de een tot veertien dagen na het uitvliegen van het vorige legsel. Het liefst dus in het nest wat ze al gemaakt hebben.

Franse veldwesp koningin op haar nest
Anita van der Landen maakte onderstaand filmpje van een Franse veldwesp. Dit insect kwam oorspronkelijk een stuk zuidelijker voor. De naam zegt het al, in Frankrijk. De eerste keren dat deze wesp in Nederland werd gesignaleerd, stammen uit de dertiger jaren van de vorige eeuw. Door de klimaatsverandering de laatste jaren - hoewel het in 2007 en 2008 relatief koud en nat is geweest - komen zij nu ook een stuk noordelijker voor. Sinds de jaren negentig is deze wesp door bijna heel Nederland te vinden.

Wachten op privacy instellingen...

Ruim 500.000 tekenbeten verwacht in juni en juli
Onderzoekers van het RIVM en de Wageningen University verwachten dat we in juni en juli ruim 500.000 tekenbeten oplopen, de helft van het jaarlijkse aantal tekenbeten. Het aantal tekenbeetmeldingen lag in de eerste vijf maanden van 2018 29 procent hoger dan gemiddeld in de voorgaande vijf jaar.
Meer informatie over tekenbeten zijn te vinden op de sites van het RIVM, het Expertisecentrum Lyme en Tekenradar.

Wachten op privacy instellingen...

Jonge wolven op de Veluwe
Het wolvenpaar in het noorden van de Veluwe heeft jongen. Videobeelden tonen drie jonge wolven die op verkenning zijn in de natuur. Deskundigen bevestigen dat het inderdaad gaat om wolven. Voor het eerst in twee eeuwen zijn er in Nederland weer wolven geboren in het wild.
Alle wolvenberichten zijn te lezen in dit dossier.

Natuurtip
Woensdag 3 juli wordt een zomeravondwandeling georganiseerd langs de Adervennen. Deze begint om halfacht 's avonds en duurt anderhalf uur.

Er wordt vertrokken bij Meneer Van Eijck in Oisterwijk. Deelnemers wandelen vervolgens door een rustig deel van de Oisterwijkse bossen langs het Klein- en Groot Aderven en het natuurtheater. Daar kunnen ze genieten van het prachtige uitzicht over het water. Bij terugkomst - rond negen uur 's avonds - is het tijd voor koffie, thee of fris met iets lekkers.

Geïnteresseerden wordt gevraagd zich aan te melden. Dit kan telefonisch bij Meneer Van Eijck: 013-528 23 14. In principe gaat de wandeling altijd door.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.