Video

Stuifmail zondag 19 januari: ontwakende salamander, een zigzagpatroon in web en zagende bladwespen

19 januari 2020 om 10:11
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Deze zondag besteedt Frans onder meer aandacht aan een ontwakende salamander, een zigzagpatroon in web en zagende bladwespen.
Geschreven door

Ontwakende salamander
Op de ietwat vage openingsfoto zie je een watersalamander. De fotograaf van deze foto, Ferry Daems, vroeg zich af of deze watersalamander niet iets te vroeg uit de winterslaap is gekomen. Aan de ene kan wel, maar aan de andere kant ook weer niet want de weersomstandigheden zijn dermate goed dat veel dieren al uit hun winterslaap zijn gekomen. Van diverse kanten word ik ingeseind dat er bijvoorbeeld al egels rondlopen. Deze dieren zijn ook al wakker geworden. Is er dan kans van overleven vraagt Ferry zich af. Volgens mij wel. Maar dan moet het niet plotseling weken gaan vriezen. Het vinden van voedsel zal het moeilijkst zijn voor deze dieren. En dan vooral voor egels. Insecten in het water zullen namelijk ook al wel actief zijn geworden. Gaat overigens de temperatuur een paar nachten onder nul, dan kunnen deze dieren dat wel overleven en zetten zij weer alles even op standje winterslaap.

Waarom zigzagpatroon in het web?
Op de bovenstaande foto zie je een grote spin met zwarte en gele banden. We hebben hier te maken met het vrouwtje van de wespspin. Loes Westgeest gebruikt de naam tijgerspin. Die komt vaker voor, maar de officiële naam van de spin is wespspin. Oorspronkelijk kwam deze wespspin voor in gebieden rond de Middellandse Zee. Wespspinnen zijn als gevolg van de klimaatverandering opgerukt naar het noorden. In 1980 werden deze insecten voor het eerst gezien in Nederland, in de provincie Limburg. Loes vraagt zich af wat het nut is van het bijzondere zigzagweefsel in het web van deze spin? Onderzoekers zijn met deze vraag nog steeds bezig. De vraag is of de witte banden insecten extra aantrekken door uv-licht te weerkaatsen. Of is dit om het web zichtbaarder te maken voor grotere dieren, die het vermijden en niet kapot maken? Of om het web steviger te maken en dus grotere prooien te kunnen vangen? Ik ben benieuwd...

Hoe weten trekvogels dat het tijd is om naar het zuiden te vertrekken?
'Buuf' Adeline Besselink vraagt zich af hoe trekvogels weten dat het tijd is om naar het zuiden te vertrekken. Dat is een heel mooie vraag. Er zijn boeken volgeschreven over dit fenomeen. Vroeger dachten mensen dat de vogels die in het najaar wegvlogen en in het voorjaar weer terugkwamen zich in de winter verborgen of een winterslaap hielden. Van de koekoek werd gedacht dat die in de winter in een sperwer veranderde. Dat is dus niet waar, maar wat het wel is? Veel onderzoekers denken dat de veranderingen qua daglengte - de tijd dat het licht is - bepaalde hormoonklieren prikkelt, zoals bijvoorbeeld de schildklier. Dat heeft weer gevolgen voor de stofwisseling, waardoor extra vet in het lichaam wordt opgeslagen. Deze vetlaag kan binnen enkele dagen opgebouwd worden en geeft de vogel genoeg reservevoedsel voor de lange vliegreis. Voedsel speelt dus een belangrijke rol.

Zagende bladwesp
Op de foto hierboven zie je een insect met gele poten, zwarte vlekken, een zwarte kop, zwarte voelsprieten en een lichaam waar door de vleugels heen een rode kleur te zien is. Maaike van Boxtel dacht dat dit een vlieg was, maar dat is het zeker niet. Volgens mij is dit een bladwesp. Bladwespen horen bij de vliesvleugeligen - zoals wespen - maar hebben een bredere verbinding tussen het achterlijf en het borststuk. Ze hebben dus duidelijk geen wespentaille. Daarnaast hebben ze larven die heel erg lijken op rupsen van vlinders. We noemen deze larven dan ook bastaardrupsen. Bladwespen worden soms weleens 'zaagwespen' genoemd. Dit omdat de legboor van de bladwespen op een zaag lijkt. Met deze legboor maken de vrouwtjes gaten in planten en zetten daarin dan hun eitjes af. Binnen de vliesvleugeligen zijn de bladwespen de meest primitieve soort, ze gaan terug tot 200 miljoen jaar.

Nederlandse kogelspin, zusje zwarte weduwe
Op de bovenstaande foto zie je heel duidelijk een spin met een mooi rond lichaam. We hebben hier te maken met een kogelspin. Kogelspinnen komen over de hele wereld voor. Inmiddels weten we dat er zo’n 2297 soorten kogelspinnen zijn. Een van de bekendste is de zwarte weduwe. Die kogelspin komt in Nederland niet voor, wel tachtig andere soorten. Kogelspinnen hebben hun naam te danken aan het feit dat na de kop een rolrond achterlijf zichtbaar is. Kogelspinnen zijn vrij kleine spinnen, maar wel zeer felle rovers. Ze durven prooidieren aan te vallen, ook als die behoorlijk groter zijn dan zijzelf. Kogelspinnen maken een web, maar dat ziet er erg rommelig uit. Vanuit dat rommelige web hangen kleverige draden naar beneden. Indien er een insect tegenaan loopt of vliegt, blijft die in de lucht spartelen. Hiermee wordt de kogelspin gewaarschuwd. Die valt vervolgens de prooi aan. Kogelspinnen huizen het liefst in wat dichter struikgewas, maar je ziet ze ook bij bomen.

Wachten op privacy instellingen...

Natuurgebied Pannenhoef
Peter Oosterum maakte het filmpje hierboven van de Pannenhoef , een natuurgebied tussen Etten-Leur, Zundert en Rijsbergen. Het hele gebied bevat ongeveer elf vennen. Die zijn ontstaan door het afgraven van turf. Veel vennen stonden droog dit jaar. De vroegere vaart, die gebruikt werd voor het vervoeren van de turf, stond in 2018 zo goed als leeg.

Waar blijven die mooie vogels uit het noorden?
Het ene jaar is het andere niet. Waar we tijdens eerdere winters ineens forse groepen appelvinken zagen, zijn deze wintergasten nu aanmerkelijk minder te zien. Ook het aantal barmsijzen - twee winters geleden volop aanwezig - is voorlopig op een hand te tellen. Kortom: vooralsnog lijken echte invasies uit te blijven.

Nationale Tuinvogeltelling 2020
Tel op vrijdag 24, zaterdag 25 of zondag 26 januari een halfuur de vogels in jouw tuin of op je balkon! Het is leuk en gemakkelijk om mee te doen.

Meld je alvast aan voor de speciale Tuinvogeltelling e-mails. Dan ontvangt u in de aanloop naar het weekend:

• leuke en informatieve mails met handige herkenningstips, wonderlijke vogelweetjes en praktische tuin- en voertips

• vijftien procent korting in onze webshop op vogelvoer, voersystemen en nestkasten

• gratis de Tuinvogeltelling Special Vogels voeren (pdf) in uw je mailbox

Kijk op Tuinvogeltelling.nl voor de resultaten van vorig jaar.

Natuurtip
Zaterdag 25 januari kun je deelnemen aan een winterwandeling door de Oisterwijkse bossen en vennen. Deze begint om tien uur 's ochtends en duurt tot twaalf uur 's middags. Het is weer een zachte winter. Wat betekent de winterperiode nu eigenlijk voor de natuur? Onze boswachter leidt je graag rond door dit bijzondere natuurgebied. Deze excursie is gericht op volwassenen, maar oudere kinderen zijn onder begeleiding van een volwassene wook elkom.

Er wordt vertrokken vanaf het bezoekerscentrum aan de Van Tienhovenlaan 4 in Oisterwijk. Deelnemers wordt geadviseerd stevige schoenen te dragen, zich lekker warm aan te kleden en zich aan te melden.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.