Het is simpel. Hoe je er ook over denkt: Nederland zit midden in een stikstofcrisis. De rechter heeft daar vorig jaar mei voor gezorgd. Het land kan pas verder als er maatregelen tegen stikstof worden genomen die aantoonbaar effectief zijn. Dat maakt het stikstofverhaal voor politici en bestuurders bijzonder. Er kan niet gepolderd worden over de ernst van de situatie: er móét iets gebeuren.

Brabant móét meewerken
In de Tweede Kamer heeft minister Carola Schouten anderhalve week geleden klip en klaar gezegd dat ze van de provincies medewerking verwacht. Ook als in zo’n provincie partijen aan de macht zijn die niet zo in de stikstofcrisis geloven zoals straks wellicht het Forum voor Democratie in Brabant.

En er is haast bij. Door met z’n allen wat langzamer te gaan rijden, ontstaat er stikstofruimte voor woningbouw en de verbreding van een aantal snelwegen. Maar die ruimte is niet genoeg voor bijvoorbeeld de verbreding van de A58 onder Breda en heel veel andere zaken waar deze provincie met een bloeiende economie snel behoefte aan heeft.

Zwartepieten
Het zwartepieten gaat nu vooral over de hoeveelheid stikstof die uit de landbouw komt. Het RIVM gaat uit van zo’n 45 procent. In De Peel met alle varkensboerderijen komen de wetenschappers uit op meer dan vijftig procent. De boeren zelf gingen uit van 25 procent (al is daar nu weer twijfel over). Minder maar nog steeds een flinke slok van de borrel.

De Universiteit van Amsterdam onderzoekt hoe stikstof van boerderijen zich in de omgeving verspreidt. Dat is een onderzoek bij twee melkveebedrijven waarvan de uitkomsten over drie jaar beschikbaar zijn. Daar heeft het Brabants provinciebestuur voorlopig dus niets aan.

Er ligt dus een politieke uitdaging. En wie zijn dan de partijen die die uitdaging in het Brabantse moeten aangaan?

VVD
De VVD tekende nog geen jaar geleden voor het Brabantse bestuursakkoord ‘Kiezen voor Kwaliteit’ dat erkent dat Brabant flink onder de stikstof te lijden heeft.

De partij zal de komende tijd veel telefoontjes krijgen van de achterban. Aannemers en wegenbouwers weten dat ze pas weer lekker aan de slag kunnen als de politiek stikstofruimte maakt. Die ondernemers hebben geen tijd om te wachten en zullen daarover ongetwijfeld bij de VVD aanbellen.

CDA
Het CDA heeft eind vorig jaar op een rommelige manier de Brabantse coalitie opgeblazen. Dat was een angstreactie toen bleek dat de boeren (een deel van de traditionele achterban) boos waren. Het idee om samen te gaan werken met het Forum heeft in het CDA tot veel chagrijn geleid. Die wolk zal nog wel even blijven hangen.

In het CDA is een grote groep die de landbouw wil veranderen. Bij het vorige partijcongres lag er een discussiestuk op tafel dat pleitte voor een landbouw met minder export en meer aandacht voor het milieu. Dat standpunt heeft het niet gehaald maar die discussie is nog lang niet voorbij.

Forum
Het Forum voor Democratie ontkent tot nu toe luidkeels dat er sprake is van een stikstofprobleem. In een nieuwe Brabantse coalitie zal de partij met de VVD en onder druk van de regering voor maatregelen móéten tekenen. Het wordt voor het Forum knap lastig dat aan de achterban te verkopen.

Het Forum is op dit moment goede maatjes met de Farmers Defence Force, de meest uitgesproken groep boeren. Die club heeft al laten zien hoe ze omgaat met politici die hun radicale standpunt niet delen. Het CDA heeft er nog steeds blauwe plekken van en zelfs de PVV werd bij het laatste boerenprotest in Den Haag afgeserveerd. Maar het zal voor Brabantse Forumbestuurders moeilijk worden een weg uit de stikstofcrisis te vinden waar de Farmers Defence Force mee in kan stemmen.

Breuklijnen
Allemaal mogelijke breuklijnen voor de nieuwe Brabantse coalitie. Dat alles in een Brabant dat niet rustig blijft afwachten. Nogmaals, de rechter heeft al gezegd dat er iets moet gebeuren. Iedere burger kan die uitspraak gebruiken om de politiek onder druk te zetten:

• Mobilisation for the Environment richt zijn pijlen nu op de luchtvaart en noemt daarbij ook Eindhoven Airport.
• De Brabantse Milieu Federatie kwam al met een eigen stikstofplan en heeft aangekondigd de ontwikkelingen bij vliegbasis Vredepeel – waar de luchtmacht weer wil gaan vliegen met gevechtsvliegtuigen – kritisch te volgen.

Het hoort bij de politiek. Met weinig informatie keuzes maken die voor de een te ver en voor de ander niet ver genoeg gaan. Het zijn, en blijven, spannende tijden.