Video

Waarom wordt dit dier vernoemd naar een Griekse letter? Frans Kapteijns geeft antwoord in Stuifm@il

28 juni 2020 om 10:41 • Aangepast 5 juli 2020 om 08:44
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan vlekken op hortensiabladeren, een onbekend insect en indrukwekkende, maar nuttige roofvliegen.

Rups psi-uil
Op de bovenstaande foto zie je een grijsblauwe rups met op het midden een gele streep. Verder zie je in de grotere zwarte vlekken rode vlekken en ook veel haren. We hebben hier te maken met de rups van een nachtvlinder die de mooie naam psi-uil heeft. De rupsen kun je tegenkomen op verschillende loofbomen en struiken, zoals de wilg, hazelaar en de meidoorn. De volwassen nachtvlinders en de rupsen geven de voorkeur aan het leven op zandgronden en dus kun je ze veel tegenkomen in Brabant. Psi-uilen hebben op de voorvleugels duidelijke gevormde zwarte drietandpijlen. De pijl die aan de ronde vlek vastzit, heeft geen steel. Aan die pijl hebben deze nachtvlinders de naam psi-uilen te danken, want die pijl lijkt heet erg veel op de 23e letter van het Griekse alfabet, psi.

De populierenpijlstaart, een dagactieve nachtvlinder (foto: Jan van Rijswijk).
De populierenpijlstaart, een dagactieve nachtvlinder (foto: Jan van Rijswijk).

Populierenpijlstaart
Op deze prachtige foto zie je een grote grijze vlinder met wat bruine tinten. Op de bovenvleugels zie ook nog twee witte vlekjes en bruine lijnen die mooi parallel lopen. We hebben hier te maken - zoals Jan van Rijswijk al dacht - met een vlinder uit de pijlstaartenfamilie. Dit is de populierenpijlstaart. Deze mooie nachtvlinder kun je waarnemen van april tot en met augustus en is ook dagactief. Zowel de vrouwtjes als de mannetjes komen graag op lichtbronnen af, waarbij de mannetjes meestal na middernacht komen aanvliegen en de vrouwtjes zich vaak eerder laten zien. Rupsen van de populierenpijlstaart leven vooral op populieren en wilgen.

Roest op een hortensiablad (foto: Jos van der Pas).
Roest op een hortensiablad (foto: Jos van der Pas).

Vlekken op hortensiablad
Op foto hierboven zie je hortensiabladeren met heel veel bruine vlekken. Jos van der Pas vraagt zich af wat dit voor vlekken zijn. Naar mij idee is dat de schimmel met de naam roest. Deze lagere schimmels zijn in feite parasieten. Ze parasiteren op een gastheer en veroorzaken dat bladeren er vanaf vallen. Soms kan dit zelfs leiden tot het sterven van een plant. Deze schimmels komen veel voor in perk- en potplanten en landen op die planten door regen, dauw of kunstmatige beregening. Dit vindt vooral in de nacht plaats wanneer de plantenbladeren zeer langzaam opdrogen. Door een afwisseling van warme en koele omstandigheden bevorder je de roest op de bladeren. Het beste kun je er voor zorgen dat deze planten in dezelfde soort temperatuur blijven staan.

De larve van de grote keizerlibel (foto: Piet Lauwers).
De larve van de grote keizerlibel (foto: Piet Lauwers).

Nimfhuid van een grote keizerlibel
Op de werkelijk prachtige foto van Piet Lauwers zie je op een mooi groen blad een bruin restant van een insect. We hebben hier te maken met een libellenlarve of eigenlijk de resten van een libellennimf. In dit geval is dit restant de huid van een grotere libel, vermoedelijk de grote keizerlibel. Deze soort legt eitjes in het water en in dat water blijven die larven een lange tijd, soms wel twee jaar. Libellen hebben een onvolledige gedaantewisseling. Dit betekent dat er nadat het dier uit het ei kruipt een larve ontstaat, die al heel veel lijkt op het volwassen dier. Na een periode in het water geleefd te hebben, komen de larven, die we dan nimfen noemen, uit het water. Ze klimmen tegen een stengel of blad omhoog en klemmen zich daar vast. Dan breekt de huid achter de kop open en komt daar een volwassen libel uit. Eenmaal uit die huid kost het nog ongeveer een uur voordat de vleugels de juiste vorm hebben en dan vliegen ze weg. Wat overblijft, zie je op de foto: een lege huid waarbij twee witte aders naar buiten hangen. je kunt ook goed zien waar de ogen zaten.

Een bosrandroofvlieg (foto: Rob van den Berk).
Een bosrandroofvlieg (foto: Rob van den Berk).

Roofvliegen angstaanjagend maar zeer nuttig
Op de foto hierboven zie je een soort grote vlieg. Rob van den Berk vraagt zich af of dit een roofvlieg is. Het antwoord is ja. Volgens mij het is een bosrandroofvlieg. Roofvliegen zien er altijd indrukwekkend uit. Veel mensen zijn bang voor deze insecten. Toch hoeft dat niet, want roofvliegen zijn absoluut ongevaarlijk voor mensen. Voor diverse insecten zijn ze wel gevaarlijk. Vaak zitten deze roofvliegen op een blad of tak. Vaak in het zonnetje op te warmen. Als er een insect voorbijkomt, vliegen ze daar op af en grijpen ze dit insect in de vlucht. Aan de kop van zo'n roofvlieg zit een korte maar sterke zuigsnuit waarmee ze de prooi steken. Tegelijkertijd met de steek spuiten ze een giftige stof in die prooi waardoor de prooi verlamd wordt. Diezelfde giftige stof verteert de ingewanden tot een soort vloeistof, waarna de roofvlieg de prooi leegzuigt. Er zijn maar liefst 7100 beschreven soorten roofvliegen met lengtes variërend tussen de 0,3 en vijf centimeter. Tegenwoordig worden roofvliegen veelvuldig ingezet in de landbouw als bestrijders van onder meer stalvliegen.

Wachten op privacy instellingen...

Uitsluipen libel
Jo Volkerink filmde het uitsluipen van een libelle. Er zijn ook foto's van, kijk daarvoor hier.

Een kleine watersalamander (foto: Joke Snoeren-Broeders).
Een kleine watersalamander (foto: Joke Snoeren-Broeders).

Salamander of toch een hagedis?
Op de foto hierboven zie een lichtbruin, bijna doorzichtig, dier met een mooie staart en grote ogen. Joke Snoeren–Broeders vroeg zich af of dit een salamander of een hagedis is. Het is een salamander. Er zijn verschillende soorten salamanders maar dit exemplaar is een kleine watersalamander, die volgens mij op zoek is naar water. Het verschil tussen hagedissen en salamanders is best groot. Hagedissen zijn reptielen en salamanders zijn amfibieën. Dat is al een heel groot verschil. Daarnaast leven hagedissen op het land en salamanders deels op het land en deels in het water. Hagedissen hebben een harde, met schubben bedekte, dikke huid en salamanders een zachte, vochtige huid zonder schubben. Ook de manier van voortbewegen is anders. Hagedissen rennen snel en salamanders zijn in het water snel, maar op het land zeker niet. Tot slot zijn salamanders bij regen erg actief en hagedissen zeker niet.

De pop van een lieveheersbeestje (foto: Marianne Maas).
De pop van een lieveheersbeestje (foto: Marianne Maas).

Wat zit daar op dat blad?
Op de bovenstaande foto zie je een oranje hoopje met zwarte stippen en wat beige franjes. We hebben hier te maken met een pop van een lieveheersbeestje. Uit de eitjes van lieveheersbeestjes komen larven, die op afstand op kleine rupsjes lijken of op prehistorische kleine draken. Ze hebben zes kleine looppootjes aan de voorkant en verder niets. De meeste larven van lieveheersbeestjes zijn over het algemeen voorzien van een stekelachtige behaarde huid waarop felle gele en rode kleuren zitten. Nadat de larven zich volgepropt hebben met vooral luizen gaan ze verpoppen. De pop van een lieveheersbeestje lijkt wat op een druppel, is meer bruin van kleur en heeft vaak ook stippen. Uit de pop komen lieveheersbeestjes, die geen stippen hebben, maar die stippen verschijnen daarna spoedig.

Natuurtip
Boswachters starten weer met excursies . Vanaf 1 juli kun je weer mee met excursies in gebieden en bij bezoekerscentra. We volgen daarbij de richtlijnen van het RIVM. Reserveer je excursie van tevoren online via onze agenda.

De Maashorst Smaak Safari bestaat uit twee routes rond en door natuurgebied De Maashorst. Ze gaan langs ‘hotspots’ en Maashorst-ondernemers in de vier gemeenten Bernheze, Landerd, Oss en Uden. Je kunt met de fiets, motor, auto of een ander vervoersmiddel de bijpassende fiets- of autoroute rijden. In de route van circa 45 kilometer ontdek je bijzondere wegen, mooie bezienswaardigheden en proef je onderweg op zes locaties smakelijke gerechten. Vergeet niet om tijdens de route even af te stappen en de mooie natuur te bewonderen.

Reserveren kan per e-mail of via de online website.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.