Video

Wat zijn dit voor organismen? Frans Kapteijns geeft antwoord op vragen in Stuifm@il

23 augustus 2020 om 09:27 • Aangepast 30 augustus 2020 om 09:25
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan vreemde vruchten bij de IJzeren Man, een vlinder die wel honderd kilometer per uur vliegt en geeft hij antwoord op de vraag waarom zwaluwen aangeven wat voor weer het wordt.

Eikhaas in de nacht
Op de openingsfoto zie twee grijze organismen mooi in een rondje liggen. We hebben hier te maken met de eikhaas. De eikhaas is een houtzwam, die je vooral kunt vinden aan de voet van de stam van levende eiken, maar ook bij stobben van deze bomen. Het zijn wat zeldzamere houtzwammen die je aan het eind van de zomer of het begin van de herfst kunt tegenkomen. Deze houtzwam is niet alleen mooi, maar ook nuttig in de geneeskunde. “Omdat deze zwam het immuunsysteem stimuleert wordt onderzocht of deze bij de behandeling van aids en kanker gebruikt kan worden", is te lezen op Wikipedia. "Mogelijk zijn er ook toepassingsmogelijkheden bij hoge bloeddruk, diabetes mellitus en een te hoog cholesterolgehalte. In november 2006 is een nieuw eiwit ontdekt (GFAHP) dat gemaakt wordt door de eikhaas, wat het herpes simplex virus (HSV) remt. Dit eiwit kan helpen bij de genezing van herpes.“

Pectinatella magnifica zijn kolonievormende mosdiertjes (foto: Jessica van der Heijden)
Pectinatella magnifica zijn kolonievormende mosdiertjes (foto: Jessica van der Heijden)

Vreemde vruchten bij de IJzeren Man
Op de foto hierboven zie een groot bruin organisme. Het lijken twee grote bruinen ballen die aan elkaar geplakt zijn. We hebben hier te maken met pectinatella magnifica, in feite kolonievormende waterzakmosdiertjes. Elk mosdiertje heeft een omhulsel dat gedeeltelijk uit kalk bestaat en staat in verbinding met de andere mosdiertjes via gaatjes of poriën in hun wanden. In zeewater worden dit grote verkalkte kolonies, maar in zoetwater worden het zachte, gelatineachtige, vaak doorschijnende massa’s. Dit samengroeien kan vaak tot gevolg hebben dat je gigantisch grote opgezwollen ballonachtige of misschien wel rugbybalachtige massa’s tegenkomt. De grootste ooit in Nederland was twee meter. Je vindt deze kolonievormende waterzakmosdiertjes in ons land dan ook bij rivieren, plassen, meren, vijvers enzovoorts. In principe zitten ze in die zoetwatersystemen vast aan allerlei mogelijke zaken. Maar worden ze te groot, dan gaan ze drijven. Net zoals hier bij de IJzeren Man in Vught.

Een windepijlstaart (foto: Peter van den Heuvel).
Een windepijlstaart (foto: Peter van den Heuvel).

Vlinder met een snelheid van wel honderd kilometer per uur
Op de foto zie je een grote grijze vlinder, die wat slechter herkenbaar is omdat de vleugels gesloten zijn. Indien de bovenvleugels open zouden staan, is deze windepijlstaart beter herkenbaar omdat je dan heel duidelijk twee rode vlekken net achter het borststuk op de bovenkant van het lichaam ziet zitten. Waarom dat rood bij deze door Peter van den Heuvel gefotografeerde vlinder niet zichtbaar is, is apart. Ik vermoed dat deze windepijlstaart wat ouder is en dus wat kleur verloren heeft. Windepijlstaarten zijn vrij grote vlinders die een spanwijdte kunnen hebben tussen de negen tot twaalf centimeter. Bijzonder is dat windepijlstaarten over een korte afstand een snelheid van wel honderd kilometer per uur kunnen halen, maar vaak is de gemiddelde snelheid zo’n vijftig kilometer per uur. Overigens is deze windepijlstaart vermoedelijk geboren in het gebied rond de Middellandse Zee of zelfs in Noord-Afrika. Windepijlstaarten zijn nachtactieve vlinders, die sterk aangetrokken worden door kunstlicht. Kamperfoelie en zeepkruid zijn de planten waar deze vlinders graag in de nacht op af vliegen om daar nectar op te zuigen.

Zwaluwen hoog in de lucht (foto: Pixabay)
Zwaluwen hoog in de lucht (foto: Pixabay)

Zwaluwen als weervoorspellers of toch niet
Piet van Oorschot weet dat zwaluwen laag vliegen bij slecht weer en hoog bij goed weer, maar hij wil graag weten waarom. Dit heeft ermee te maken hoe hoog insecten vliegen. Bij warm weer heb je een opstijgende lucht. Insecten worden dan met deze opstijgende lucht meegevoerd. Wanneer het weerbeeld slechter wordt, voelen insecten aan dat ze laag moeten blijven. Anders kunnen zij niet snel een schuilplaats vinden. Mensen kunnen de insecten niet zien, maar de zwaluwen wel. Zo is die spreuk ontstaan dat een zwaluw nog geen zomer maakt.

De Franse veldwesp (foto: Yvonne Rommelaars).
De Franse veldwesp (foto: Yvonne Rommelaars).

Een nieuwkomer: de Franse veldwesp
Yvonne Rommelaars ziet al enige jaren de 'Franse wesp' als nieuwe wespensoort in Nederland. Dit klopt, dit is de Franse veldwesp en er is er nog een bijgekomen: de bergveldwesp. Yvonne had gelezen dat deze veldwespen op de meest vreemde plaatsen hun nest bouwen. Dit klopt. Nu had die Franse veldwesp een nest gebouwd onder het zonnescherm, maar dit nest was losgekomen. Nu vraagt Yvonne zich af of de Franse veldwesp dit zelf heeft gedaan. Persoonlijk denk ik van niet, want een eenmaal gekozen plek houden ze erg graag vast. Het opdraaien van het zonnescherm zal hier dus waarschijnlijk de oorzaak van zijn. De Franse veldwesp zal vervolgens op pad zijn gegaan naar een nieuwe locatie.

Wachten op privacy instellingen...

Windepijlstaart in de tuin
Paul Beijer maakte deze prachtige opname van een windepijlstaart, die met zijn of haar lange roltong op afstand nectar uit bloemen tot zich neemt.

Zwaluwtong (foto: Marijke Schapendonk)
Zwaluwtong (foto: Marijke Schapendonk)

Kruisbladige wolfsmelk is niet eetbaar
Op de bovenstaande foto zie je een totaal groene plant. Marijke Schapendonk wil weten welke soort dit is. Helaas is de foto wat overbelicht, maar toch denk ik dat we hier te maken hebben met de plant met de naam kruisbladige wolfsmelk. In ons land is kruisbladige wolfsmelk een wat zeldzaam voorkomende plant, maar de laatste jaren kom je deze plant steeds vaker als tuinplant tegen. Het giftige melksap, dat vrijkomt als je de stengels breekt, is de reden dat deze plant de naam wolfsmelk heeft gekregen. Dit melksap kan zeer irritant zijn als je het op je ogen of huid krijgt. Het geeft dan een bijtend of branderig gevoel. De 'wolf' - in de betekenis van duivel - werd gezien als de veroorzaker.

Welke kleine bruine vogel is dit?
Op de foto zie je een bruinige vogeltje met een lichtere - bijna witte - bef en borst. José van den Brand vraagt zich af of dit de kleine karekiet is of de bosrietzanger. De eerste is het, want deze vogel heeft een egaal gelige bruine bovenzijde en een vuilwitte bef en borst. Het 'grote' verschil zit vooral in de kleur van de poten. De bosrietzanger heeft licht geelroze poten en die van de kleine karekiet zijn grijs. Daarnaast heeft de bosrietzanger een dikkere en kortere snavel. En het verenpak van de bosrietzanger bevat in het bruin grijsgroene tinten en die vogel heeft gelere flanken. Daarnaast vraagt José zich af waarom die kleine karekiet zoveel fluit. De vogel zit altijd zeer goed verstopt in het riet en hij wil iedereen duidelijk maken dat hij daar wel degelijk zit ondanks dat je hem bijna niet ziet. In het blog van Jozef van der Heijden kun je het lied mooi horen.

Natuurtip
In augustus kleurt de heide paars! Een bekend fenomeen waar je op verschillende plekken in ons land van kunt genieten. Wees er snel bij, want de intense kleur vlakt begin september al af. De boswachters hebben de mooiste routes met bloeiende heide voor je op een rij gezet. Die kun je gratis krijgen in je mailbox.

Je bent van harte welkom in deze natuurgebieden. Even uitwaaien en de gedachten verzetten in de natuur. Zeker in deze coronatijd is dat voor veel mensen heel belangrijk. Laten we er samen voor zorgen dat het mogelijk blijft. Bekijk hier de coronarichtlijnen.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.