De 'stikstofprofessor' Jan Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman constateren in het rapport dat Nederland grote stappen kan maken door maatregelen in de Gelderse Vallei en het Groene Hart. Omdat deze gebieden centraal liggen en er veel stikstof vandaan komt, kan ingrijpen daar snel de hoeveelheid stikstof verminderen die in natuurgebieden neerdaalt.

Erisman volgt het onderwerp al jaren. Eerst bij het Louis Bolkinstituut voor Duurzame Landbouw en nu voor de Leidse Universiteit. Strootman is een bekende landschapsarchitect die onder andere meewerkt aan Landschapspark Pauwels bij Tilburg.

De Oost-Brabantse zandgronden staan ook in het rapport als gebieden waar veel stikstof vandaan komt. Erisman: "Maar als je stikstofruimte vrij wil maken voor woningbouw in de Randstad is het niet logisch daar te beginnen."

In 'Naar een ontspannen Nederland' beschrijven ze een soort tweetrapsraket. Snelle actie in de Gelderse Vallei en het Groene Hart moeten de ruimte maken die nodig is om ook in andere gebieden, zoals Brabant, aan de slag te kunnen.

Nederlandse wetten beschermen Natura 2000-natuurgebieden. Brabant heeft twintig van zulke gebieden. Omdat stikstof de oorspronkelijke natuur in die gebieden bedreigt, is stikstof een probleem.

Sinds december is er een wet die voorschrijft dat de hoeveelheid stikstof in Nederland in tien jaar gehalveerd moet worden. Dat doel is duidelijk, de Raad van State constateerde dat de manier waarop de regering dat doel wil bereiken minder helder is.

Daardoor is er een grote kans dat processen die voor extra stikstof zorgen (woningbouw, energiecentrales, stallen, vliegvelden) door juridische procedures worden tegengehouden. Nederland zit op slot. Een bekend Brabants voorbeeld is de verbreding van de A58 ten zuiden van Breda. Het gebrek aan stikstofruimte veroorzaakt daar al een vertraging van enkele jaren.

In het nieuwe rapport zit een lijst van vergelijkbare wetten en afspraken die gemaakt is door de Tilburgse hoogleraar Kees Bastmeijer. Hij constateert dat Nederland dreigt voorschriften uit de Kaderrichtlijn Water en de internationale klimaatafspraken niet te halen waardoor juridische actie mogelijk is.

Erisman: "Het is ook in het belang van de boeren om die dingen samen aan te pakken. Je kan niet hebben dat ze nu nieuwe regels voor stikstof krijgen en over een paar jaar weer voor broeikasgassen en daarna weer voor water." De onderzoekers pleiten daarom voor een 'integrale aanpak'. Ze denken dat de komende tien jaar ruim anderhalf tot twee miljard per jaar nodig is.

Door te beginnen in het Groene Hart en de Gelderse Vallei kan er volgens hen in de komende jaren veel stikstofruimte gewonnen worden. "In die regio's moet het gesprek plaats gaan vinden over uitkoop van bedrijven en over minder intensieve landbouw. Omdat die gebieden centraal liggen, zal je het effect in heel Nederland zien."

Belangrijk is wat er over stikstof in het nieuwe regeerakkoord staat. Bekend is dat hoge ambtenaren in rapporten voor bewindslieden rekening houden met het verplicht krimpen van de veestapel. Bij het rapport 'Niet alles kan overal' dat Johan Remkes in 2020 schreef, zat een historisch overzicht waaruit bleek dat de Nederlandse politiek al tientallen jaren om het stikstofvraagstuk heen draait. Erisman: "Als de politiek dit niet oppakt, blijven we doormodderen."

Er is nog geen politieke reactie op het stuk van Erisman en Strootman. Of de ideeën werkelijkheid worden, is onduidelijk. Toch hebben boerenorganisaties al protesten aangekondigd voor woensdag 7 juli. Agractie wil dan in Den Haag demonstreren. De Farmers Defense Force wil op een aantal plaatsen actie voeren.