Dunne lijn tussen onder- en bovenwereld: 'We zijn de naïviteit voorbij'
Elf jaar geleden werd de taskforce RIEC Brabant Zeeland opgericht om ondermijnende criminaliteit te bestrijden. De Helmondse burgemeester Elly Blanksma is binnen deze organisatie verantwoordelijk voor het programma maatschappelijke weerbaarheid. Zij en haar collega’s proberen iedereen bewust te maken van de dunne lijn tussen onder- en bovenwereld.
“We dachten elf jaar geleden dat het tijdelijk zou zijn en we na drie jaar de ondermijning wel in beeld zouden hebben”, zegt Blanksma. De rest is geschiedenis. Vormen van ondermijning veranderen. Het is een continu proces om politici, bestuurders, ambtenaren en burgers daarvan te doordringen. Blanksma: “Belangrijkste is dat mensen de naïviteit voorbij zijn."
“Intimiderend gedrag kan ertoe leiden dat mensen geen aangifte durven doen."
In de grote stad Helmond zijn ze kien op winkelstraten met veel dezelfde winkels. Dat gebeurt samen met andere instanties, zoals bijvoorbeeld de belastingdienst. “Samen weten we meer”, zegt de Helmondse burgemeester.
Dat geldt ook voor wijken waar patsers in dure auto’s rondrijden. Is dat ondermijning? Blanksma: “Het is intimiderend gedrag. Dat kan ertoe leiden dat mensen geen aangifte durven doen van misstanden die ze zien.”
In de gemeenteraad van Helmond wordt veel aandacht besteed aan het voorkomen van ondermijning. Met de verkiezingen voor de deur zijn de voorzitters van politieke partijen bijgepraat over hoe zij kandidaten voor de lijsten kunnen screenen. Ze zijn gewezen op belangenconflicten die kunnen ontstaan. De gemeente betaalt de Verklaringen Omtrent Gedrag (VOG) over iemands eventuele verleden met justitie.
“Tijdens de collegeperiode wordt meerdere keren een risicoanalyse gemaakt."
Als na de verkiezingen de partijen hun wethouderskandidaten voordragen, volgt een risico-analyse door onderzoeksbureau BING. Uiteindelijk zijn het de partijen zelf die over de kandidatuur gaan, maar alles wordt uit de kast gehaald om risico’s in beeld te brengen. “En die risicoanalyse herhalen we meerdere keren tijdens de collegeperiode, want omstandigheden kunnen veranderen. Je moet hierover altijd met elkaar in gesprek blijven,” aldus Blanksma.
In de strijd tegen ondermijning gaat het nog verder. “Ik heb met alle raadsleden een gentlemen’s agreement afgesloten dat ze het melden zodra ze het vermoeden hebben dat een politicus of een bestuurder niet integer handelt”, zegt Blanksma. Het onderzoek dat dan volgt, gebeurt zo discreet mogelijk om mensen niet onterecht te beschadigen. Twee dingen zijn volgens de burgemeester belangrijk: dat melders serieus worden genomen en dat alle betrokkenen zich veilig voelen.
"Helmond is een gemeente waar jaarlijks een half miljard euro in omgaat."
Waar moet je als kiezer op letten als je in het stemhokje staat en ondermijning een belangrijk thema vindt? Blanksma: ”Ik merk dat alle partijen het een belangrijk thema vinden. Helmond is een gemeente waar jaarlijks een half miljard euro in omgaat. Dat komt niet uit onze eigen portemonnee, dat is publiek geld. Daar moet je jezelf continu bewust van zijn. Of je dat als partij nou wil uitgeven aan woningbouw of wegen, belangrijkste is dat je dienstbaar bent aan de samenleving.”
Zodra de nieuwe Helmondse gemeenteraad is geïnstalleerd en de wethouders zijn benoemd begint er voor iedereen een introductieperiode. “Integriteit neemt daarbij een belangrijke plaats in”, zegt burgemeester Blanksma.