Video

De vlinder van dit insect heeft seksueel dimorfisme, Frans legt uit

3 juli 2022 om 09:10 • Aangepast 11 juli 2022 om 15:31
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan een speciale zweefvlieg die graag naar de terrasjes komt, een dennenvoetzwam en nog veel meer.

Wat voor een vreemde rups kwam voorbij?
Laura Muller stuurde mij een foto waarop een heel harige rups te zien is. Naast die vele haren zie je vier oranjegele bolletjes en rode punten op het achterlijf. We hebben hier te maken met de rups van een witvlakvlinder. Witvlakvlinders zijn nachtvlinders met seksueel dimorfisme. Dit betekent dat er een verschil is in het uiterlijk tussen de mannetjes en vrouwtjes van dezelfde diersoort. Bij witvlakvlinders hebben de mannetjes wel vleugels en de vrouwtjes niet. Het mannetje van de witvlakvlinder heeft mooie roodbruine vleugels met een witte stip. De spanwijdte is maximaal drie centimeter. De vrouwtjes kunnen niet vliegen en blijven vaak op of naast hun cocon zitten waar ze uit zijn gekomen. Mannetjes gaan op zoek naar die vrouwtjes en na de paring worden de eitjes op die cocon gelegd.

Het heksenboter is een myxomyceet, een prachtig en uniek organisme (foto Egbert Oosterbroek).
Het heksenboter is een myxomyceet, een prachtig en uniek organisme (foto Egbert Oosterbroek).

Wat is dit voor paddenstoel?
Egbert Oosterbroek stuurde mij een foto waarop een heel mooie gele substantie te zien is. Hij vroeg zich af welke zwam dit is. Allereerst is dit geen zwam. De naam is heksenboter en dit is een myxomyceet. Helaas vertalen wij dit in Nederland met de naam slijmzwam, maar persoonlijk vind ik dit een verkeerd gekozen woord. Slijmzwammen zijn namelijk geen zwammen. Zwammen verplaatsen zich niet en dit doen slijmzwammen wel. Myxomyceten behoren dus niet tot het rijk van de zwammen of schimmels, maar vormen een apart rijk. Heksenboter is normaal van boven eierdooiergeel. Deze slijmzwam komt vooral voor op dood hout. Heksenboter voedt zich voornamelijk met micro-organismen.

Een sabelsprinkhaan (foto: Conny van Lankveld).
Een sabelsprinkhaan (foto: Conny van Lankveld).

Welk insect zit er in de Jasmijn?
Op de bovenstaande foto van Conny van Lankveld zie je een geheel groen insect. Conny dacht dat dit een krekel is. Het is echter een sprinkhaan. De naam van dit mooie insect is sabelsprinkhaan. Ik denk dat dit een mannetje is, want ik zie geen sabel. Overigens is die 'sabel' geen echte sabel, maar een legbuis bij de vrouwtjes waarmee ze haar eitjes afzet. Beide geslachten zijn volledig groen en hebben als kenmerk een bruine streep op het midden van de rug, die vaak naar de kop doorloopt. Ook hebben ze lange voelsprieten. Het zijn heel krachtige springers, die vaak bij verstoring of gevaar wegzweven. Maximaal een meter of tien, maar het zweven begint altijd met een sprong. Mannetjes hebben geen legbuis of sabel, maar 'zingen' wel. Dit doen ze door hun voorvleugels langs elkaar te wrijven. Het geluid wat zij voortbrengen, is tot op honderd meter goed te horen. Meestal starten ze hiermee in de namiddag, dat gaat vaak door tot in de nacht.

De nachtvlinder van de buxusrups (foto: Jan Hamers).
De nachtvlinder van de buxusrups (foto: Jan Hamers).

Tijdens warme dagen ziet Jan Hamers een nachtvlinder, maar welke is het?
Jan Hamers stuurde mij een foto van een nachtvlinder. Hij wil weten wat de naam is van deze nachtvlinder. Op zich is dit een heel mooie nachtvlinder, maar wel minder leuk. De naam is namelijk buxusvlinder of buxusmot! Heel Nederland heeft hier even veel last van gehad, maar tegenwoordig minder. Veel mensen hebben na dat jaar waarin deze mot veel overlast veroorzaakte de buxushagen uit hun tuin gehaald of voor andere lage struikjes of variabele buxusstruikjes gekozen die niet gegeten worden door buxusrupsen. Overigens komt de buxusmot (of -rups) oorspronkelijk uit Azië. In Nederland is dit een ongewenste soort. De populatie van deze nachtvlinder is in rap tempo aangepakt. Daardoor valt de schade tegenwoordig mee.

Terrasjeskommazweefvlieg (foto: Yvonne Kimenai).
Terrasjeskommazweefvlieg (foto: Yvonne Kimenai).

Welke bijen vliegen bij mij naar binnen?
Yvonne Kimenai stuurde mij een foto omdat ze graag wil weten welke bijen haar huis binnenvliegen als zij de deur openzet in de avond. Als je heel goed kijkt naar het insect hierboven zie je dat het maar twee vleugels heeft. Dit kan dus geen bij zijn. Wel heeft het diertje als mimicry een geelzwart lichaam. Ik snap dat Yvonne dan denkt aan een bij. Door die twee vleugels weet je echter dat het diertje thuishoort bij de van vliegen en muggen (diptera). De naam is terrasjeskommazweefvlieg, maar je komt ook weleens de naam terrasjeszwever tegen. De terrasjeskommazweefvlieg hoort thuis bij het geslacht van de kommazweefvliegen. Daarvan zijn er zeventien bekend over de hele wereld. Ons land kent negen soorten. Met een beetje fantasie kun je zien dat de gele vlekken een soort komma vormen. Tijdens de voortplantingstijd zitten de mannetjes op hun uitkijkpost en duiken ze van daar op de vrouwtjes die langs vliegen. Is het een geschikte partner, dan wordt de paring ingezet en op een vaste ondergrond afgemaakt.

Lindepijlstaart (foto: René van Loon).
Lindepijlstaart (foto: René van Loon).

Welke prachtige nachtvlinder is dit?
Op de foto die René van Loon mij stuurde, zie je een mooie grote groenige vlinder met ook wat bruin. De naam van deze vlinder is lindepijlstaart. Lindepijlstaarten zijn nachtactieve nachtvlinders, die tot de familie van de pijlstaarten behoren. Een vrouwtje heeft een spanwijdte van ongeveer tachtig millimeter. Bij een mannetje is de spanwijdte zestig millimeter. Lindepijlstaarten zijn echte nachtvlinders, die overdag rusten in de kruin van lindebomen, maar ook op boomstammen en muren. De rupsen van deze fraaie vlinder leven, zoals de naam al aangeeft, vooral op lindebomen maar je treft hen ook wel aan op de zoete kers, berk, iep of els.

Wachten op privacy instellingen...

Wild in Nederland: de ree
Veel mensen zien vaak reeën rondlopen en roepen dan ze herten gezien hebben, maar dat is in Brabant lastig want herten lopen hier niet. Wel reeën dus en vandaar dat ik dit filmpje hier plaats. Dit kleinste lid van de hertenfamilie kun je bijna overal in Nederland tegenkomen.

Een dennenvoetzwam (foto: Auke van Veen).
Een dennenvoetzwam (foto: Auke van Veen).

Is dit een jonge zwavelzwam?
Auke van Veen stuurde mij een foto van een helemaal gele zwam. Hij dacht dat dit een zwavelzwam is, maar dat denk ik niet. Volgens mij is dit een jonge ofwel verse dennenvoetzwam. Die komen ook altijd fris geel op. Daarnaast zie je dat de zwam niet direct aan de stam van een boom vast zit, wat bij de zwavelzwam wel het geval is. Toch zit deze dennenvoetzwam op iets van een boom. Dit is waarschijnlijk een ondergronds deel van de stronk van een dennenboom. In het begin heeft de hoed van deze zwam een prachtig fluweel geel middenstuk. De dennenvoetzwam is naar mijn idee dan ook een van de mooiste boomzwammen. Dennenvoetzwammen zijn echte parasieten, die op of dichtbij levende naaldbomen groeien. Daar veroorzaken zij bij dennenbomen stamvoetrot. Daarnaast kun je hen tegenkomen op boomstobben, maar nooit hoog in de boom. Na een aantal weken zijn deze zwammen volgroeid en zie je een donkere zwam waarvan de hoed kleverig is. Deze zwammen scheiden dan een harsachtige vloeistof uit, wellicht van de naaldbomen. Na nog wat dagen tref je op de plek waar eerst dat prachtige vruchtlichaam zich bevond enkel nog een geheel zwart en hard vruchtlichaam.

Natuurtip
In de Loonse en Drunense Duinen wordt vrijdag 15 juli van negen tot elf uur een avondwandeling met als titel 'het ree in de avondschemer' gehouden.

Je hoort in het avondschemer gekraak in de bosjes, je kijkt en ziet nog net iets bruins in de verte verdwijnen. Reeën komen veel voor in Nederland, maar ze zijn schuw. Onze boswachter weet waar ze zich ophouden en dat vergroot de kans op een ontmoeting met deze prachtige dieren.

Reeën zoeken het liefst in de schemering en het ochtendgloren naar voedsel, want dan is het rustig in het gebied. Je ziet ze vaak bij bosranden en als je heel voorzichtig en stil bent, heb je de kans dat ze even blijven staan. Zelfs als je ze niet ziet, zijn er sporen die hun aanwezigheid verklappen. Ga mee op pad en ontdek de wereld van het ree!.

Meer informatie:
Aanmelden is verplicht en kan via de link van dit aanmeldformulier.

• Vertrekplek is de parkeerplaats Bosch en Duin aan de Schoorstraat 50 in Udenhout.

• Deelnemen kost 12,50, leden betalen 8,75 euro.

• Deze excursie is gericht op volwassenen, maar oudere kinderen zijn onder begeleiding van een volwassene ook welkom.

• Draag kleren die passen bij het weer.

• Controleer jezelf achteraf altijd op teken.

• Trek donkere, niet ritselende of krakende kleding en stevige schoenen of laarzen aan.

• Honden kunnen niet mee.

• Neem je verrekijker mee.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!