Wie durft wespennesten uit te graven op de Maashorst?
Jan en Corry de Kruijf zagen op de Maashorst twee uitgegraven insectennesten. Zij dachten aan bijennesten en vroegen zich af wie dit gedaan kan hebben. Als je heel goed kijkt, zie je dat dit geen bijen zijn maar wespen. Vermoedelijk de gewone wesp. De dader of daders zijn vermoedelijk dassen, want die leven op de Maashorst. Aangezien er weinig regenwormen - het hoofdvoedsel van dassen - waren dit jaar, zijn ze waarschijnlijk wespennesten gaan zoeken om de raten met larven leeg te eten. Daarnaast zie ik op de foto dat het een groter uitgegraven gat is. Dat is een bevestiging voor mij dat dit het werk is van een das of twee.

Toch moet je altijd uitkijken de das als dader te noemen en zeker dit jaar. Dit jaar zijn er namelijk opmerkelijk veel wespendieven in ons land geweest en die graven ook graag wespennesten uit, maar het gat dat zij maken is meestal kleiner, zie bovenstaande foto.

Heel kleine groene spin op een groen blad
V. Bilsen stuurde mij een foto van een klein spinnetje. Wat goed opvalt, is het groene achterlijf dus hebben we te maken met het groen kaardertje. Deze spin is met een maximale lengte van vijf millimeter binnen de familie van kaardertjes de grootste in Europa. De groene kleur van deze spinnen is camouflage, om niet op te vallen op de groene bladeren waarop zij leven. Groen kaardertjes bouwen schuilplaatsen op de bovenkant van de bladeren waarop zij leven. Die bladeren krijgen een opgevouwen rand waardoor zo’n blad een beetje op een tent lijkt. Je komt deze spinnen tegen in bossen, maar ook in parken en tuinen.

Geen heksenboter maar een andere myxomyceet
Angelique Raaijmakers had mij eerder een foto van heksenboter, een myxomyceet, gestuurd en nu zond ze mij een foto van vier rossige bolletjes. Ze vroeg zich af of dit ook heksenboter is. Nee, dit is geen heksenboter, maar wel een myxomyceet. De mooie naam is rossig buiskussen. Rossige buiskussens komen vooral voor in naaldbossen, maar je kunt ze ook tegenkomen in een gemengd bos. Dan zie je ze op hout van naaldbomen. Het liefst hebben ze behoorlijk vergaan dood hout dat wel bedekt is met sporenplanten zoals zwammen of paddenstoelen.

Waarom vliegen de boerenzwaluwen nu pas naar het zuiden en zijn de gierzwaluwen al verdwenen?
Martin van Haaren vraagt zich af waarom er nog boerenzwaluwen vliegen, terwijl gierzwaluwen al heel lang verdwenen zijn. Allereerst: gierzwaluwen zijn geen zwaluwen. Ondanks dat ze er uitzien als zwaluwen, vandaar ook de naam, behoren ze tot een totaal andere familie. Gierzwaluwen hebben bijvoorbeeld heel kleine pootjes en leven eigenlijk voornamelijk in de lucht. Aan land komen ze niet, wat bijvoorbeeld boerenzwaluwen wel doen. Die hebben modder nodig om nesten te bouwen.

Gierzwaluwen bouwen zelf geen nesten, maar maken gebruik van open ruimtes in gebouwen. Ze blijven maar kort in hun broedgebieden en trekken op tijd weg omdat ze helemaal naar Mali en Congo vliegen om daar de winter door te brengen. Boerenzwaluwen trekken pas weg tussen september en oktober en vliegen dan naar West- en Centraal-Afrika, dus wat minder ver. Overigens zijn de boerenzwaluwen die we nu zien vermoedelijk afkomstig uit het noorden van Europa en vliegen hier rond op zoek naar voedsel en trekken daarna weer door.

Is dit rode insect een wants, zo ja welke?
Koos Dreesen stuurde mij een foto van een fel oranjerood insect. Hij vroeg zich af of dit een wants is en zo ja, welke wants? Het is inderdaad een wants, een echt piepjonge vuurwants. Vuurwantsen hebben een zuigsnuit en leven vooral van de sappen in bladeren of zaden van planten. Soms zie je heel veel vuurwantsen op een boomstam. Dan is die boom gegarandeerd beschadigd en zuigen zij de wondsappen van die boom op. Mocht er niet genoeg te zuigen zijn aan planten, gaan ze over tot het leegzuigen van dode insecten. Als die er ook niet voldoende zijn, jagen ze op andere insecten of zuigen ze soortgenoten leeg.

Als vuurwantsen geboren worden, lijken ze - te zien op de foto van Koos - al op de volwassen vuurwantsen zoals hierboven. We noemen ze dan nimfen.

Wat zijn dat voor kleine rode 'dingetjes' op het eikenblad?
Helma de Bruijn was aan het wandelen in het Bossche Broek en zag op de achterkant van een eikenblad rode 'dingetjes'. Ze vroeg zich af wat dit is. De rode 'dingetjes' op de achterkant van het eikenblad heten plaatjesgal, maar dit wordt ook eikennapjesgal of napjesgal genoemd. Dit laatste vanwege het feit dat de randjes van deze in principe platte gallen later wat opkrullen. Dit doet dan weer denken aan een ondiep schaaltje of bakje en daarvoor gebruikte men vroeger het woord napje. Plaatjesgallen ontstaan door een samenwerking van de bladeren van de zomereik en een galwesp, de eikennapjesgalwesp. Hoe? Een bevruchte eikennapjesgalwesp legt een eitje op een nerf van een eikenblad. Op dat moment gaat op die plek op de nerf de groei van de gal beginnen en ontstaat een plaatjesgal. Uit het ei in die gal komt een larf en die eet van het blad, beschermd door de plaatjesgal. Later, zo rond oktober, kruipt er uit de gal een volwassen eikennapjesgalwesp. Dit diertje legt in een bloemknop van de zomereik een onbevrucht eitje. In die bloemknop groeit in het voorjaar vervolgens een ander soort kleine gal. Uit die gal komen zowel vrouwelijke als mannelijke eikennapjesgalwespen. Waarvan het vrouwtje, na paring, eitjes afzet op de nerven van zomereikenbladeren en zo ontstaan er weer eikennapjesgallen.

Kraanvogels trekken over Nederland - Henk E. Groenewoud
De vogeltrek is voor veel echte vogelaars een onrustige en meestal slapeloze tijd. Er vliegt altijd van alles over ons land, van kleine zangvogels tot heel grote vogels zoals kraanvogels. Als kraanvogels overvliegen, zie je echt iets spectaculairs. Dit zag Hen Groenewoud ook op 9 november 2014, want die dag trokken meer dan 20.000 kraanvogels over Nederland naar het zuiden. Een ongelooflijk spektakel.

Het lijkt op een slakkenhuis, maar voelt zachter aan
Ton Heijmans stuurde mij een foto van iets vreemds onder het blad van een braam. Hij vroeg zich af wat het is. Hij meldde mij nog extra dat het lijkt op een slakkenhuis, maar zachter aanvoelt. Wat hij gefotografeerd heeft, is het spinnencocon van een wespspin met daarin allemaal eitjes van die wespspin. Zo’n cocon, die een beetje lijkt op een omgekeerde luchtballon, beschermt de eitjes maar ook de kleine spinnen die uit die eitjes komen. Later verlaten die kleine wespspinnen de cocon en gaan ze ieder hun eigen gang.

De naam wespspin heeft alles te maken met het uiterlijk van dit insect. Wespspinnen kunnen niet steken, maar wel bijten. Overigens is die beet is ongevaarlijk voor mensen.

Rubriek mooie foto's
Een jonge putter - een (distelvink - wordt gevoerd door volwassen vogel. Een mooie foto van Tom en Nellie van den Heuvel.

Natuurtip: bodemdierendagen 2022
Tijdens de achtste editie van de Bodemdierendagen zoeken weer vele honderden mensen in het hele land als citizen scientist mee naar dat onmisbare leven onder onze voeten. Dit jaar met speciale aandacht voor de bodemdieren in de stad. Maak kennis met je ‘onderburen’ tussen vrijdag 23 september en woensdag 5 oktober. Hoe hebben ze de grote droogte deze zomer overleefd?

Bodemdieren zijn onmisbaar voor een gezonde aarde. Toch lopen we daar meestal aan voorbij – zonder aandacht te hebben voor die vaak onzichtbare en minder aaibare ‘underdogs’ onder de grond. Tijdens de Bodemdierendagen brengen we hier samen verandering in. Door letterlijk en figuurlijk kennis te maken met de onderburen en de waarnemingen in te sturen of door als stad deze herfst mee te doen aan de nieuwe Stedenbattle.

Hoe is het met de biodiversiteit van onze bodem gesteld? Juist in dorpen en steden weten we daar onvoldoende van. Deelnemers gaan daarom in hun eigen tuin, het park om de hoek, op het schoolplein of zelfs het balkon op zoek naar bodemdieren.

Meer informatie
• De website Bodemdierendagen.

• De zoekkaart en het scoreformulier staan op de Doe Mee-pagina.

• Het feestelijke bodemdierenboekje Ondersteboven, van bijzondere bodemdieren! Beleeft de derde druk tijdens deze Bodemdierendagen. Mensen die laten weten wat zij terugdoen voor de bodemdieren, krijgen gratis een exemplaar opgestuurd zolang de voorraad strekt.