Abortus ging in WO II soms helemaal mis: 'Veel gevaarlijker dan nodig was'
Sterre studeerde geschiedenis en ze werkt bij het regionaal archief in Tilburg. Daar liggen de processen-verbaal van de politie uit de Tweede Wereldoorlog die ze heeft onderzocht.
De oorlog is verweven in de abortusverhalen, vertelt Sterre: “Veel jonge vrouwen hebben een relatie met een Duitse soldaat. Oudere vrouwen hebben een affaire, omdat hun man verplicht in Duitsland moest werken. Als je kijkt naar het grote aantal buitenechtelijke kinderen dat na de oorlog werd geboren, kun je je ook voorstellen dat er in die periode meer abortussen waren.”
"Haar man is pas overleden en nu is ze zwanger."
In een proces-verbaal leest Sterre het verhaal van een vrouw, Cornelia, 33 jaar oud, die in het ziekenhuis terechtkwam. Ze heeft twee kinderen. Haar man is in 1944 rond de bevrijding overleden. Een half jaar later heeft Cornelia contact met een Engelse militair. Daarvan raakt ze zwanger. Sterre: “Cornelia schiet helemaal in de stress. Ze schaamt zich heel erg. Want haar man is pas overleden en nu is ze zwanger. Dus ze wil ervan af.”
In Tilburg waren veel netwerken, weet Sterre: “Als je een probleem had, ging je rondvragen bij je vriendinnen. In een café vertelt Cornelia aan een vriendin wat er aan de hand is. ‘Dat moet je gewoon weg laten halen’, zegt zij. Maar hoe dan? Bij wie? ‘Ik denk dat ik wel iemand weet, ik ga er wel even achteraan.’ Een paar dagen later wordt Cornelia voor het eerst behandeld, bij de dame die haar hielp thuis, in de Van Spaanstraat. Maar er gebeurt niks. Bij de tweede behandeling ook niet en bij de derde gaat het fout. Ze raakt bewusteloos, beweegt heftig met haar armen en ze wordt niet meer wakker. Ze brengen haar naar huis en pas na een dag wordt ze naar het ziekenhuis gebracht.”
Cornelia overleeft, maar is heel erg verzwakt. De behandeling die ze kreeg ging amateuristisch en was ontzettend gevaarlijk, weet Sterre: “Onder hoge druk werd een chemisch middel in de baarmoeder gespoten. Daardoor kwam het vruchtje los en kreeg je een miskraam. Het was veel gevaarlijker dan medisch noodzakelijk was. Behandelaars deden het zonder medische kennis, heel primitief en met vieze instrumenten.”
"Dit is het topje van de ijsberg."
Soms ging het helemaal mis. In Tilburg overlijden tijdens de Tweede Wereldoorlog vier vrouwen door een illegale abortus. “Maar dat is het topje van de ijsberg”, zegt Sterre: “Mijn onderzoek is gebaseerd op processen-verbaal. Dus dat zijn alleen de vrouwen die tegen de lamp lopen. Dat zijn er 26.”
Veel vrouwen lagen na hun abortus nog maandenlang verzwakt op bed. Van de gevolgen op lange termijn weet Sterre niets: “Daar was de politie niet mee bezig.”
Het waren tragische, maar soms ook romantische verhalen: “Er was Annie, 19 jaar oud, dochter van ouders met een binnenvaartschip. In de zomer lagen ze een maand lang aan de kade met een andere boot waar een jongen op zat die haar vakantieliefde wordt. Annie heeft voor het eerst seks, wordt zwanger, ondergaat een abortus en daaraan overlijdt ze.”
“Als je echt in de shit zit, zoek je een manier om het op te lossen.”
Sterres onderzoek werd opeens actueel, toen in Amerika in sommige staten abortus weer werd verboden: “Ik dacht: daar gáán we weer”, zegt ze met een zucht. “Ik heb een traantje gelaten toen dan bekend werd. Want dit gaat vrouwenlevens kosten. Vrouwen laten zich niet tegenhouden. Je kunt abortus niet tegenhouden met wetgeving. Als je echt in de shit zit, zoek je een manier om het op te lossen. Niet rechtsom, dan maar linksom.”