Halverwege de negentiende eeuw bestaat Italië uit een lappendeken van (stad)staatjes. Koning Victor Emanuel II en Giuseppe Garibaldi is dat een doorn in het oog. Zij willen al die gebiedjes samensmeden tot een groot Italiaans koninkrijk. Dat gaat bepaald niet zonder slag of stoot. Paus Pius IX ziet zijn staat, die op dat moment groter is dan Nederland, bedreigd worden. Hij roept in 1860 ongetrouwde, jonge katholieke mannen uit de hele wereld op hem te helpen.

Aan die oproep wordt massaal gehoor gegeven, zeker ook omdat meneer pastoor daar tijdens kerkdiensten vurig voor pleit. Zo'n 11.000 mannen melden zich aan, onder wie ruim 3100 Nederlanders. Zij vormen daarmee de grootste groep in dit pauselijke leger dat de naam Zuavi Pontifici (Zouaven van de Paus) krijgt. Die benaming komt niet zomaar uit de lucht vallen. Het Franse leger heeft dan al een onderdeel zouaven. Dit zijn berbers uit Algerije van de stam zouaouwa, dat wordt verbasterd tot zouaven. De uniformen lijken dan ook enorm op elkaar.

De vrijwilligers verzamelen in Oudenbosch, reizen door naar Brussel voor de keuring en gaan daarna richting Rome. Ze krijgen een korte training en moeten in het begin vooral wachtlopen. Maar dat verandert snel en ze gaan de strijd aan met de legers van Garibaldi. Ze dreigen die te verliezen, maar de Fransen steken in 1867 de helpende hand toe.

Slag bij Mentana
En dat blijkt geen moment te vroeg te zijn. In dat jaar beleeft het zouavenlegertje zijn hoogtepunt. Op 3 november hakken ze de troepen van Garibaldi bij Mentana in de pan en brengen hem een gevoelige nederlaag toe. Dat kost 144 Nederlanders het leven, onder wie ook vele Brabanders. Zo komen onder meer Evert Heijmans uit Dussen, Henricus van Hooren uit Den Bosch en Henricus Joannes van den Dungen uit Oisterwijk om bij de veldslag. Hun namen zijn, samen met die van in totaal achttien Nederlanders, te lezen op het zouavenmonument op de begraafplaats Campo Verano in Rome.

In 1870 trekken de Fransen zich terug omdat oorlog uitbreekt met Duitsland. Dat zorgt ervoor dat Garibaldi vrij spel heeft en nog dat jaar verovert hij Rome. Het zouavenleger komt nog een keer bijeen op het Sint-Pietersplein en krijgt de zegen van de paus. Die is zo tevreden over hun dappere strijd dat hij hun zonden en die van hun nakomelingen kwijtscheldt en hen zo verzekert van een plekje in de hemel.

Daarna wordt het leger ontbonden en keren de krijgers terug naar Nederland. Daar krijgen ze geen hartelijk ontvangst. Ze verliezen hun Nederlanderschap omdat ze in het leger van een ander land hebben gediend en worden met de nek aangekeken. Maar onder katholieken zijn en blijven ze helden.

Pro Petri Sede
Priester Willem Hellemons heeft dan al besloten ter ere van de zouaven in Oudenbosch een kopie van de Sint-Pieter te bouwen, de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara. De bouw begint in 1865 en de kerk wordt in 1892 ingewijd. In 1911 verschijnt op het plein voor het Godshuis een monument voor de pauselijke strijders. Er wordt ook een vereniging opgericht waarvan oorspronkelijk alleen afstammeningen van de zouaven lid mogen zijn. De Nederlandse afdeling van deze Pro Petri Sede heeft als thuisbasis, hoe kan het ook anders, Oudenbosch. Nog altijd staat deze club in hoog aanzien bij de paus en vertegenwoordigers gaan regelmatig bij hem 'op de koffie' in Rome. In het dorp is ook een zouavenmuseum te bezoeken.