Het stuk erfgoed in een parkje aan de Oranjeboomstraat is na een jaar renoveren weer in ere hersteld. De kelder van zo'n twee meter hoog, drieënhalve meter breed en vier meter lang heeft door de jaren heen bijzonder veel functies gehad. Zo was het een opslag, ijskelder, speelruimte en zelfs een schuilplek in de oorlog.

"Ik heb het nagekeken, de ruimte is gebouwd in 1813. Er stond toen een boerderij op deze plek", vertelt Rob Vloet van de heemkundekring over het ontstaan. "Het was een kelder onder het huis. Daarna is het in 1855 nog verbouwd en in 1870 is de boerderij weer gesloopt. Maar de kelder hebben ze laten zitten."

Jaren later kwam het perceel in handen van boterkoopman en steenfabrikant Jan van Lieshout. In 1890 bouwde hij vlak naast de kelder een villa. "Hij brouwde als hobby zijn eigen bier. De boter en het bier moesten gekoeld worden en daarom bouwde hij de kelder om tot ijskelder. Dat was toendertijd de enige manier om iets koel te houden."

"Want het blijft altijd dezelfde temperatuur hier", vult Pieter Verstraaten aan. Dat het koeler is in de kelder komt volgens hem onder andere doordat de ruimte onder de grond ligt en er veel bomen omheen staan voor extra schaduw. Om de temperatuur nog iets te verlagen, werden er grote blokken ijs in de kelder gelegd. "Die haalden ze in de winter bij het kasteel hier verderop."

Het ijs kwam uit de grachten van kasteel Aldendriel en van Huize Pisla. Hierdoor bleef de temperatuur in de ijskelder ook in de zomer fris, ook al was er dan geen ijs. "De grond was van zand, waardoor het koude smeltwater de grond in kon trekken. Daardoor bleef het lang koel."

De ijskelder is tot ongeveer 1930 in gebruik geweest en tijdens de Tweede Wereldoorlog diende het als schuilkelder. De tijd daarna bleef de kelder leeg. "Het was privéterrein, maar toch gingen dorpsbewoners met regelmaat stiekem naar binnen", weet Rob Vloet. "Kattenkwaad, dat kenden we toen nog niet. Dat noemden we spelen."

De voormalige ijskelder raakte door de jaren heen steeds meer in verval tot de heemkundekring met het idee kwam om het stuk erfgoed te renoveren. "Slopen is makkelijk en tien jaar later weet niemand meer dat het er was. We proberen zoveel mogelijk te behouden en dat is nu gelukt met hulp van de gemeente."

Een jaar lang is er hard gewerkt aan het monument. "Ik vind het mooi dat het er nog is", meent Rob. Een mening die ook Pieter met hem deelt. "Het is ‘sund’ om te slopen, want zoveel ijskelders zijn er niet meer. Het is iets unieks. We willen zorgen dat mensen binnen kunnen kijken."

De ijskelder krijgt een educatieve en culturele functie, al hebben de heren toch een ludiek lekkernij bedacht voor bij de heropening. "Geen bier dit keer, maar wel een ijskar, want het is en blijft een ijskelder.”