De synagoge in Eindhoven werd gesloopt, maar niemand weet waarom
Wie zijn fiets stalt bij een van de eettentjes naast de Catharinakerk staat ongeveer voor de ingang van de verdwenen synagoge. In de bestrating loopt een lijn van zwarte stenen in de vorm van de omtrek van het gebouw. Een rood wit informatiebord moet voorbijgangers wijzen op het gebouw dat er ooit heeft gestaan. Er staat een korte tekst op in het Nederlands en Engels over het verdwenen Joodse gebedshuis. Jacques Offenbach buigt over het bord heen en wijst op de plastic coating die kapot is. "Vernield" zegt hij. "Dat gebeurt helaas regelmatig."
Offenbach zet zich al jaren in om de Joodse cultuur zichtbaarder te maken in Eindhoven. Dat doet hij onder meer met georganiseerde wandelingen langs de stolpersteinen, die kleine koperen gedenkstenen in de stoep die aangeven in welke panden Joodse mensen hebben gewoond die tijdens de oorlog zijn vermoord.
"De synagoge was versierd met prachtig glas in lood."
Offenbach vindt het doodzonde dat de synagoge is verdwenen. In het koffiebarretje, twee meter verderop, spreidt hij het historische fotomateriaal uit van het ooit zo charmante gebouwtje. Hij wijst op de langwerpige ramen, rond van boven en rechthoekig aan de onderkant. "Die zijn gemaakt in de vorm van gloeilampjes. En moet je dit zien... de synagoge was versierd met prachtig glas in lood."
De Joodse gemeenschap in Eindhoven groeide pas vanaf het begin van de 19e eeuw. In 1810 werd de synagoge gebouwd na een gift van koning Lodewijk Napoleon. De ligging, pal naast de Catharinakerk, was heel bijzonder. Offenbach: "Als de zijdeuren van de kerk open stonden, hoorde je de muziek tot ín de synagoge. Dat moet een vreemde gewaarwording zijn geweest. Toch stonden ze heel vredig naast elkaar. Alleen in Paramaribo heb je iets soortgelijks. Daar staan een synagoge en een moskee op een paar meter van elkaar."
"Tegen de sloop van de synagoge kwam niemand in actie."
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de synagoge zwaar beschadigd. De Joodse gemeenschap zelf werd nog harder getroffen: een groot deel van de leden werd gedeporteerd en vermoord. Toch wordt het gebouw na de oorlog hersteld en in 1947 opnieuw in gebruik genomen.
Waarom de synagoge in 1959 alsnog wordt gesloopt, is niet helemaal duidelijk. De officiële aanleiding was een geplande verbreding van de Kerkstraat, maar die ingreep is nooit uitgevoerd. Was het een vergissing, of was er een andere reden? Er heeft destijds geen haan naar gekraaid, volgens Jacques. "Toen het stadhuisje van het oude Eindhoven moest worden afgebroken was het huis te klein. Maar tegen de sloop van de synagoge kwam niemand in actie. In stilte is het gebouw verdwenen. Nogmaals, het is echt doodzonde.”
Offenbach zou de synagoge nog nadrukkelijker in ere willen herstellen. Hij heeft plannen om een kunstwerk in de stad te maken in de vorm van het markante gebouw. Een soort geraamte waar mensen onderdoor kunnen lopen en dat op een subtiele manier de aandacht vestigt op de Joodse gemeenschap in Eindhoven. "Daar is natuurlijk helemaal geen plek voor in de Kerkstraat. Maar onbekend maakt onbemind. Dus is het belangrijk dat we tóch iets doen. Vooral ook omdat Eindhoven een van de weinige plekken is waar de Joodse gemeenschap aan het groeien is."
De Kerkstraat
In elke gemeente in Brabant is wel een Kerkstraat. In die straat wonen Brabanders met mooie verhalen.
Samen met de streekomroepen Dtv Nieuws, Zuidwest tv, Studio040 en Omroep Tilburg brengen we negen dagen lang elke dag een verhaal van een bijzondere Brabander uit de Kerkstraat.