Hoeveel oud-gevangenen van Kamp Vught er nog in leven zijn, kan het herinneringscentrum niet precies zeggen. "We hebben niet met iedereen contact, maar de bij ons bekende groep overlevenden is nog maar op twee handen te tellen", vertelt Lotje Donkers van Nationaal Monument Kamp Vught.

Naast Peter Molthoff, die tot op hoge leeftijd heel actief was bij Nationaal Monument Kamp Vught, zijn er nog enkele overlevenden die betrokken zijn, zoals Selma van de Perre, Marie Verbraeken en Elly Vleeschhouwer-Bloqc. "Maar het is een hele kleine groep die op hoge leeftijd is", zegt Donkers. "Zij zijn niet meer in staat om hier te komen of bezoekers te woord te staan."

Directeur Jeroen van den Eijnde noemt het een kantelpunt: "De kracht van ooggetuigen lag in hun persoonlijke verhaal, zoals bij Peter. Nu hun aantal snel afneemt, is het aan ons om die verhalen invoelbaar te houden."

Nationaal Monument Kamp Vught kijkt hierbij ook naar nieuwe middelen, zoals kunstmatige intelligentie (AI) en virtual reality (VR). "Aanvullend kunnen die een meerwaarde hebben om de verhalen die we te vertellen hebben over te brengen."

Maar dat kent ook grenzen. "We hebben al ooit een pilot gedaan met een VR-opstelling. De kosten waren hoog en er zijn ook beperkingen. Je kunt vaak maar enkele mensen tegelijk de ervaring laten ondergaan en er is vaak begeleiding nodig. Maar de ontwikkelingen gaan snel. We sluiten niet uit dat we in de toekomst gebruik gaan maken van AI of VR, maar voor nu zien we geen reden om dat toe te passen."

Het belangrijkste blijft dat bezoekers een betekenisvolle en toegankelijke ervaring krijgen. "We zien dat bezoekers meestal al geraakt zijn door een voorwerp, persoonlijk verhaal of het feit dat je echt op de plek bent waar alles zich heeft afgespeeld."

Zo vind je op het terrein een nagebouwde barak die laat zien hoe de gevangenen in Kamp Vught moesten verblijven. Of neem de digitale kaartenbak. Door het invullen van je eigen leeftijd, geslacht en provincie 'ontmoet' je een gevangene, die een vergelijkbare achtergrond heeft. Op de muur worden doorlopend data, aantallen en typen gevangenen geprojecteerd. Dit wordt verder aangevuld met data, biografieën en foto's van gevangenen

"Nieuwe snufjes kunnen indrukwekkend zijn, maar ze verouderen ook snel", zegt Lotje Donkers. Het gaat Monument Kamp Vught erom dat technologie een aanvulling is en 'geen doel op zich.' "Gelukkig beschikken we over veel audiovisueel materiaal van oud-gevangenen. Dat zijn vaak indrukwekkende en persoonlijke verhalen, die zonder extra technische laag al veel indruk maken. Daarbij zijn onze gidsen en vrijwilligers speciaal getraind om die verhalen door te geven."

Ook is er een ruimte met meerdere korte films, waaronder 'derde generatie'-portretten: hoe leeft de oorlog door in de families? "Herinneringen en oorlogservaringen werken vaak door in volgende generaties", zegt Lotje Donkers. "Kinderen en kleinkinderen van oud-gevangenen dragen die verhalen mee. Dat laat zien dat herinnering niet alleen iets van het verleden is, maar ook vandaag betekenis heeft."

Dat maakt voor Nationaal Monument Kamp Vught duidelijk hoe belangrijk educatie is. "We ontvangen ieder jaar duizenden leerlingen en studenten. We willen hen laten ervaren dat deze geschiedenis óók iets zegt over hun eigen wereld."