Als wilde bijen verdwijnen, raken veel plantensoorten in de problemen. Ze zijn cruciaal voor de bestuiving van bloemen, gewassen en bomen. Zonder hen is er geen natuurlijke voorplanting van planten, wat effect heeft op de hele voedselketen. Sommige planten kunnen zelfs volledig verdwijnen als hun bestuivers verdwenen zijn.

Vooral in natuurgebied de Biesbosch is de situatie nijpend. In 2024 werden daar minstens 1589 bijenkasten met commerciële honingbijen geteld. Per kast leven gemiddeld zo’n 30.000 bijen, wat neerkomt op naar schatting 60 miljoen honingbijen in het gebied.

Veel te veel
Dat zijn er veel te veel, vindt boswachter Frans Kapteijns. Hij maakt zich grote zorgen over de concurrentie tussen honingbijen en wilde bijen, zoals hommels en solitaire soorten. Die laatsten leggen het vaak af in de strijd om voedsel.

“Deze zijn te sterk en met te veel individuen is er snel een tekort aan nectar en stuifmeel voor solitaire bijen en hommels,” waarschuwt boswachter Frans Kapteijns. “Want als er teveel kasten staan, vraag je inderdaad om problemen. Honingbijen gaan dan heel ver op zoek naar voedsel.”

Ziektes
Honingbijen kunnen ook nog ziektes bij zich dragen en achterlaten op bloemen of plekken. Wilde bijen die daarna dezelfde bloemen bezoeken, lopen zo het risico besmet te raken. Ze kunnen hierdoor verzwakken, zich minder goed voortplanten of zelfs sterven. Niet alle soorten zijn even gevoelig, maar bijvoorbeeld hommels zijn erg vatbaar.

Een voorbeeld van een ziekte die de honingbij op de wilde bij kan overdragen is de Deformed Wing Virus. Dat virus veroorzaakt misvormde vleugels bij bijen. Besmette bijen kunnen niet meer vliegen en sterven vroeg. Ook is er nosema, een darmparasiet die diarree en verzwakking veroorzaakt. Dat verlaagt hun overlevingskans en bestuivingscapaciteit.

Aziatische hoornaar
Ze hebben nog een andere dierlijke vijand: de Aziatische hoornaar. Die grijpt hen soms letterlijk uit de lucht of wacht ze op bij hun nesten. Deze invasieve exoot voedt haar larven met onder meer hommels, metselbijen en zandbijen. Bovendien gebruikt de monsterwesp nectar en honingdauw als energiebron, waarmee ze direct concurreren met wilde bijen. Zo verdwijnen hele nesten, met gevolgen voor verschillende bijensoorten.

Volgens Kapteijns ontbreekt het momenteel aan coördinatie onder imkers van honingbijen, wat de situatie verergert. Terwijl natuurgebieden zoals de Biesbosch juist bedoeld zijn om inheemse biodiversiteit te beschermen. Op veel heidegebieden en natuurgebieden zijn kasten voor honingbijen niet meer toegestaan, ziet de boswachter die voor strengere regels pleit.

Imkers moeten zich al melden bij eigenaren van natuurgebieden voor ze kasten mogen plaatsen. Kapteijns vindt dat gemeenten dit ook moeten doen voor hun landelijk gelegen gebieden. En ook dat imkerorganisaties mee mogen denken waar ze hun kasten plaatsen en welke gevolgen dat heeft. "Het gaat namelijk goed met de honingbijen, maar slecht met de solitaire wilde bijen en hommels."