"Wat mij betreft zijn de misstanden vergelijkbaar met het toeslagenschandaal en de gaswinning in Groningen", zegt Dortmans. "Q-koortspatiënten verdienen eindelijk erkenning en perspectief."

Duizenden Brabanders ziek
Tijdens de Q-koortsepidemie tussen 2007 en 2010 raakten naar schatting 50.000 tot 100.000 mensen besmet met de bacterie, vooral in Brabant. Duizenden mensen kampen sindsdien met het chronisch Q-koortsvermoeidheidssyndroom. Dat gaat gepaard met extreme uitputting, migraine, pijnklachten en periodes waarin patiënten aan bed gekluisterd zijn.

Gemiddeld stoppen patiënten acht jaar na besmetting volledig met werken, blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC. Toch krijgen ze vaak geen arbeidsongeschiktheidsuitkering, omdat het UWV hun ziekte niet erkent. Veel gezinnen zijn daardoor in financiële en sociale problemen beland.

Jarenlange stilte overheid
Volgens Nationale ombudsman Reinier van Zutphen, die mensen helpt bij problemen met overheidsinstellingen, heeft de overheid de ernst van de epidemie jarenlang gebagatelliseerd. Het kabinet-Balkenende hield in de beginjaren stil hoe groot het gevaar was, terwijl de bacterie via geitenmest door de lucht werd verspreid. Pas jaren later werden geiten geruimd, toen al duizenden mensen ziek waren.

Excuses of erkenning kwamen er nooit. Eerdere rapporten van de ombudsman in 2012 en 2017 verdwenen in een la. Het derde rapport, vorig jaar uitgebracht om 'vergetelheid te voorkomen', heeft nu geleid tot de benoeming van ambassadeur Cathalijne Dortmans.

Bekend met Brabantse problematiek
Dortmans is geboren en getogen in Someren en was zes jaar lang wethouder in Helmond. Tijdens de Q-koortsepidemie werkte ze als griffier van de Kamercommissie voor Landbouw. "Ik weet hoe groot de impact hier is geweest. Mijn eerste stap is praten met patiënten: waar hebben zij de meeste behoefte aan?"

Ze kan instanties als het UWV geen maatregelen opleggen, maar wil via haar netwerk in politiek en bestuur wel verandering afdwingen. Ook wil ze ongelijkheid tussen gemeenten aanpakken: in sommige plaatsen krijgen patiënten goede ondersteuning, in andere helemaal niet.

De ombudsman noemt de aanstelling een goed begin, maar vindt excuses van het kabinet cruciaal. "Dat is het startpunt van erkenning", zegt Van Zutphen. "En dat is waar deze mensen écht behoefte aan hebben."

Nog altijd geen Brabantse kliniek
Intussen klinkt in Brabant de roep om betere zorg. Gedeputeerde Saskia Boelema (D66) en commissaris van de Koning Ina Adema vinden dat er in onze provincie een speciale Q-koortspolikliniek moet komen. Bijna twintig jaar na de uitbraak kampen hier nog zeker 1500 mensen met ernstige klachten, vaak te ziek om naar gespecialiseerde centra op andere plekken in het land te reizen.

Dat zo’n centrum in Brabant nooit van de grond is gekomen, steekt in het provinciehuis. Bernhoven in Uden, midden in het zwaarst getroffen gebied, werd gezien als ideale plek. Toch ging het Haagse geld naar andere ziekenhuizen.