Aantal jeugdzorgaanbieders explosief toegenomen: 'Helpen we zo gezinnen?'
Jolanda Mathijssen is bijzonder hoogleraar Zorg voor Jeugd aan de Tilburg University. Ze wist dat er een stijging was in het aantal aanbieders. "Maar dat die zo groot is, verbaast me eerlijk gezegd een beetje." Een aantal jaar geleden deed een promovendus van Mathijssen promotieonderzoek naar jeugdzorgaanbieders. "We merkten dat het super versnipperd is. Als jij degene bent bij de gemeente die moet inschatten welke hulp het beste past bij een kind, dan moet je al die aanbieders wel goed in beeld hebben, maar dat is niet te doen."
De gemeente kan volgens de bijzonder hoogleraar met dit aantal aanbieders nooit het overzicht bewaren. "Maar de gemeente moet wel betalen. Help je daarmee die gezinnen of houden we dan vooral die organisaties overeind?", vraagt ze zich hardop af.
Sinds 2015 moeten gemeenten de jeugdzorg inkopen, een taak die ze hebben overgenomen van de Rijksoverheid. Gemeenten hebben zich hiervoor verenigd in zogenoemde jeugdhulpregio's, waarbinnen ze gezamenlijk jeugdzorg inkopen. Onze provincie telt vijf van deze regio's. En deze jeugdhulpregio's merken dat het aantal aanbieders flink is toegenomen: in de afgelopen tien jaar is het aanbod in Brabant verviervoudigd.
Flinke stijging
Sinds 2015 steeg het aantal jeugdzorgaanbieders in Nederland van 1367 naar 8515, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel (KvK). Een jeugdzorgaanbieder kan een grote instelling zijn waar honderden jongeren worden geholpen, maar ook een gezinshuis of kinderpsycholoog.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft moeite met het toezicht op de meer dan 8000 aanbieders. Daardoor is het risico op fraude en mindere kwaliteit van jeugdzorgaanbieders groter.
Volgens het CBS kreeg in 2023 1 op de 7 kinderen jeugdzorg. Tijdens de eeuwwisseling was dit 1 op de 27 kinderen. Het kabinet wil dit in 2028 terugbrengen naar 1 op de 10 kinderen. Jeugdhulpregio's proberen daarom de jeugdzorg anders in te richten.
Regio hart van Brabant
Ook voor de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, die verantwoordelijk is voor het toezicht op álle jeugdzorgaanbieders, is het grote aantal aanbieders volgens Mathijssen niet te doen. "Zij kunnen lastig de kwaliteit van alle jeugdzorgaanbieders controleren en dat raakt uiteindelijk degenen waar het om gaat: de kinderen en gezinnen."
In jeugdhulpregio Hart van Brabant, Tilburg en omgeving, is men druk bezig om terug te gaan naar minder aanbieders. "We zijn al van 140 naar 60 aanbieders gegaan, maar dit is pas een tussenstap", benadrukt wethouder Peter Kok van Gezondheid, Zorg en Cultuur van de gemeente Tilburg. Deze gemeente is kartrekker namens jeugdhulpregio Hart van Brabant, waarbinnen elf gemeenten samenwerken.
In de regio Hart van Brabant zijn ze als het gaat om de volwassenenzorg, de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), al teruggegaan van tweehonderd aanbieders naar één. Binnen de Wmo is alle zorg geregeld voor volwassenen die begeleiding nodig hebben in het dagelijks leven.
Die ene aanbieder heeft tien aanbieders onder zich die van de gemeenten een vast jaarbudget krijgen om Wmo-zorg te leveren. "Zo verdwijnt de financiële prikkel en is er geen marktwerking. Met als doel de juiste zorg op het juiste moment bij inwoners te krijgen, dat is waar het om gaat", legt Kok uit. Deze aanpak wil de regio Hart van Brabant nu ook toepassen in de jeugdzorg.
Regio West-Brabant-Oost
In jeugdhulpregio West-Brabant-Oost (WBO) werken vijf gemeenten samen en zijn er contracten met zo'n driehonderd jeugdzorgaanbieders. WBO is bezig met het opzetten van zogenaamde 'Stevige Lokale Teams', om de samenwerking te verbeteren en zorg dichter bij mensen te brengen. "Het doel is niet per se om minder aanbieders te hebben, we hebben te maken met een hele grote vraag en een krappe arbeidsmarkt. Maar als we beter willen samenwerken, is minder aanbieders wel een logisch gevolg", licht een projectleider toe.
Een tekort aan medewerkers, maar een groot aantal jeugdzorgaanbieders. "Dat is natuurlijk een beetje gek", zegt bijzonder hoogleraar Mathijssen. "Mensen willen wel in het veld werken, maar een aantal grote organisaties kampt structureel met personeelstekort. We hebben dit nog niet onderzocht, maar het zou kunnen dat een deel van het personeel denkt 'het moet anders' om vervolgens zelf een bedrijfje op te richten, waardoor er weer meer aanbieders komen."
De initiatieven om tot minder aanbieders in de jeugdzorg te komen, noemt ze positief. "Uit ons onderzoek kwam dat het aanbod super versnipperd is en dat het daardoor lastig is vast te stellen of er goede kwaliteit zorg geleverd wordt." Ze zegt daarmee niet dat dit dé oplossing is. "Dat weten we natuurlijk nog niet", stelt de bijzonder hoogleraar. "Maar het is wel een mooie eerste stap."
In de regio Hart van Brabant zijn de ervaringen met de overstap naar één aanbieder binnen de Wmo in elk geval goed. "De zorg staat hierdoor veel dichter bij de mensen", geeft wethouder Kok aan. "Waardoor we eerder zien wanneer het misgaat en er opgeschaald moet worden of dat het juist goed gaat en er afgeschaald kan worden. Zodat iemand bij wie de zorg op een lager pitje staat niet achteraan hoeft te sluiten wanneer hij of zij meer zorg nodig heeft."