Johan de Krom, aannemer in Etten-Leur en voorzitter van branchevereniging Straatwerk Nederland, begrijpt dat er beter op de gezondheid van stratenmakers wordt gelet, maar ziet de huidige aanpak vastlopen. “Vroeger sjouwden we klinkers nog met de kruiwagen, nu hebben we daar machines voor. Maar alles machinaal bestraten? Dat kan gewoon niet”, legt hij uit. “Denk aan de historische keitjes in Den Bosch. Die zijn 150 jaar oud, die leg je niet met een machine.”

Sinds dit jaar controleert de Arbeidsinspectie intensiever op de fysieke belasting van stratenmakers. Volgens de regels mag een stratenmaker een uur per dag op zijn of haar knieën zitten en een half uur bukken. Ook gelden er strikte tilnormen. Die regels zijn er al sinds 2014, maar omdat de Arbeidsinspectie constateerde dat ze niet voldoende werden nageleefd, is besloten om vaker te controleren.

De inspectie streeft ernaar dat zoveel mogelijk werkzaamheden machinaal worden uitgevoerd. Werkzaamheden die niet aan de regels voldoen, worden stilgelegd. Zo lag in mei het werk aan het Burgemeester Loeffplein in Den Bosch weken stil.

Zestig projecten stilgelegd
“Die regels zijn er om te zorgen dat werknemers veilig en gezond hun pensioen halen”, licht woordvoerder Daniëlle Rebel van de Arbeidsinspectie toe. Dat de inspectie er bovenop zit, merken ondernemers maar al te goed. “In juni waren er al zestig projecten stilgelegd,” zegt De Krom. “Dat heeft enorme gevolgen: voor de ondernemer, voor de opdrachtgever én voor de buurt die langer last heeft van openliggende straten.”

Volgens de Arbeidsinspectie ligt de verantwoordelijkheid bij werkgevers én opdrachtgevers: “Als werkgever moet je zorgen dat stratenmakers onder de juiste omstandigheden werken”, zegt Rebel. “Maar opdrachtgevers moeten bij handmatig werk ook voldoende tijd en budget vrijmaken, want handwerk kost nu eenmaal meer tijd. De opdrachtnemer moet zich daarnaast afvragen: heb ik hier budget voor en kan ik hier voldoende personeel voor aannemen? Handwerk betekent namelijk ook voldoende rust en afwisseling voor het personeel.”

Onrust
De controles zorgen voor onrust in de branche. Zo is zelfs het Nederlands Kampioenschap Stratenmaken dit jaar afgelast uit angst voor controles en door een tekort aan deelnemers. “Pijnlijk”, noemt De Krom het. “Juist daar komt het ambacht tot zijn recht.”

Stratenmakers wíllen ook graag met hun handen werken, zegt hij ook: “We hebben voor dit vak gekozen omdat we graag buiten op onze knieën in het zand zitten en iets moois willen maken. Iets om trots op te zijn, want het is je ambacht. Je hebt er niet voor niets jaren over gedaan om dit vak te leren.”

Stratenmaker Carly Smulders laat in Eindhoven, waar hij aan een project werkt, zien hoe het eraan toegaat en hoe snel daar soms handwerk aan te pas komt:

De Tilburgse stratenmaker Bas Evers werkt al dertig jaar in de branche en vindt dat de controles te ver doorslaan. “Ik ken niemand die liever zwaar tilt dan een hulpmiddel gebruikt. Maar machines passen niet overal en zijn vaak duur. En als je alles doorberekent aan de opdrachtgever, is de kans groot dat een ander er met jouw opdrachten vandoor gaat.”

De controles zijn volgens Rebel niet bedoeld om werknemers lastig te vallen: “We doen dit echt voor de gezondheid van de werknemers.” Terecht, vindt De Krom. “Veel collega’s kampen met lichamelijke klachten. We moeten zuinig zijn op onze mensen.” Toch vraagt hij om realisme. “Handwerk hou je altijd. Bij kleine reparaties of in smalle brandgangen, daar kan geen machine komen. Wij als branche moeten blijven innoveren. Maar dit zwart-wit controleren werkt averechts.”