Het spoor is volgens ProRail-topman John Voppen 'cruciaal' binnen NAVO-verband, zei hij woensdag tegen De Telegraaf. Mocht Rusland NAVO-lidstaten in Europa bedreigen of aanvallen, dan moeten via oost-westverbindingen op het spoor razendsnel materieel en militairen kunnen worden verplaatst.

Het gaat in Nederland om twee spoorwegen: de Betuweroute en de lijn van Vlissingen naar Venlo. Die laatste doorkruist onder meer Breda, Tilburg en Eindhoven. Via dit spoor hebben langere militaire goederentreinen genoeg ruimte om materiaal te kunnen verplaatsen.

Die militaire functie maakt het spoor gevoelig voor sabotage, zegt Mariëlle Stoelinga, hoogleraar risicomanagement van hightechsystemen aan de Universiteit Twente. "Alle kritische infrastructuur is kwetsbaar voor cyber- en fysieke aanvallen. We moeten dit wel serieus nemen."

Of het spoor straks nodig is wordt pas duidelijk wanneer een aanval plaatsvindt. "Dat is typisch risicomanagement: je weet niet wanneer en waar wat gebeurt."

Volgens Stoelinga bestaan er geen ‘onhackbare’ systemen. "Alles is te hacken. Fysieke systemen, schadesystemen, passagiersinformatiesystemen, het operationele netwerk”, somt ze op. "Het is niet de vraag óf het gebeurt, maar wanneer en hoe erg het wordt. Daar moet snel op gereageerd worden", vertelt ze. "Het is een kat-en-muisspel. Wat gisteren werkte, werkt vandaag soms niet meer.”

De aanpak moet daarom volgens de hoogleraar bestaan uit twee sporen: preventief én correctief. “Je moet ze allebei doen", legt ze uit. "Je moet aanvallen zoveel mogelijk voorkomen én de impact beperken als het toch misgaat.”

Dat vraagt ook om alternatieven als bijvoorbeeld een van de hoofdspoorroutes. "Je kunt veel reserveonderdelen hebben, maar kun je die ook snel installeren onder druk?" Ze vergelijkt het met een digitale brandoefening. Net als bij noodpakketten thuis. "Heb je ooit getest of de radio het wel doet?"

Ondanks de risico’s worden de spoorsystemen steeds verder gedigitaliseerd. Nederland rolt net als andere EU-landen het ERTMS-systeem uit. Dat is een Europees treinbeveiligingssysteem waarmee treinen niet meer fysiek, maar digitaal worden aangestuurd. Dat biedt efficiëntie, maar maakt het spoor ook vatbaarder voor digitale aanvallen.

Volgens Voppen neemt de dreiging de komende jaren alleen maar toe. Hij ziet de recente drone-incidenten bij luchthavens als voorbode. “We zijn volop bezig met de dreiging."

Demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen (Infrastructuur, VVD) zegt de zorgen serieus te nemen. Op X reageerde hij: "Ook ons spoor moet weerbaar zijn.” Hij heeft oud-staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat uit Boxmeer gevraagd om de militaire mobiliteit en weerbaarheid op het spoor verder te onderzoeken.

Dagelijks reizen tienduizenden mensen over het spoor dat in tijden van oorlog een militaire rol kan spelen. Voor inwoners van steden als Breda, Tilburg en Eindhoven betekent het dat hun dagelijkse reisroute ook een militaire rol gaat spelen. Stoelinga waarschuwt: "Je kunt niet, omdat het niet zichtbaar is, achteroverleunen. We moeten dit permanent aandacht geven. Als het luchtverkeer uitvalt, moet je kunnen terugvallen op het spoor.”