Bij de vorige verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2023 waren bestaanszekerheid en de bestrijding van armoede twee van de belangrijkste verkiezingsthema’s. Er moest veel uit de kast worden getrokken om mensen met een kleine beurs uit de brand te helpen.

In aanloop naar de aankomende verkiezingen wilde Omroep Brabant weten hoe gemeenten in onze provincie nu denken over het thema bestaanszekerheid. We deden een rondgang langs de Brabantse gemeenten waar de armoedeproblematiek het grootst is: Helmond, Woensdrecht, Bergen op Zoom, Eindhoven en Den Bosch reageerden op de vragenlijst. Uit de reacties komt een duidelijk beeld naar voren: bestaanszekerheid blijft onder druk staan.

Ernst en diepte
Eind vorig jaar werd door het CBS, Nibud en het Sociaal en Cultureel Planbureau de definitie van armoede veranderd. Daardoor wordt er nu nauwkeuriger gekeken naar geld dat mensen beschikbaar hebben om van te leven. Volgens de nieuwe definitie leefden in 2023 in heel Nederland ongeveer 540.000 mensen in armoede, volgens de oude berekeningen waren dat er 820.000.

De vijf Brabantse gemeenten zien een lichte daling in de harde cijfers van armoede, maar de praktijk is weerbarstiger. “De diepte en ernst van de armoede lijkt wel toe te nemen. De aantallen kunnen afnemen, maar dat zegt niets over de ernst van iemands situatie”, geeft een woordvoerder van de gemeente Eindhoven aan.

Verborgen armoede
De gemeenten zien dat er groepen mensen zijn die net boven de nieuwe armoedegrens leven, van wie de situatie vaak niet veel beter is dan die van inwoners die wel vallen onder de huidige definitie van armoede.

Volgens Woensdrecht zit een belangrijke uitdaging in de zogeheten verborgen armoede. “Dat zijn inwoners die langdurig met geldzorgen leven, maar geen hulp vragen. Zoals werkenden met een laag inkomen, ouderen met een klein pensioen of zzp'ers met hoge vaste lasten. Hun situatie blijft vaak onder de radar, waardoor problemen groter kunnen worden. ”

Koop nu, betaal later
Armoede is de afgelopen jaren ingewikkelder geworden, zien de gemeenten. Zo komen huishoudens onder druk te staan omdat bijvoorbeeld vaste lasten zoals de huur, de energierekening en verzekeringen duurder zijn geworden. “Hoewel inflatie en hoge energiekosten minder prominent in het nieuws zijn en geen groot thema meer vormen in het landelijke politieke debat, ervaren veel huishoudens daarover nog altijd geldstress”, ziet de gemeente Helmond.

Ook zijn er in de afgelopen jaren nieuwe risico’s ontstaan, waardoor mensen eerder in geldproblemen komen. “Zoals het gemak van diensten die ‘koop nu, betaal later’ aanbieden en de groei van online gokken. Ook zorgen ingewikkelde toeslagen en het terugvorderen daarvan dat mensen snel in de knel komen”, geeft een woordvoerder van de gemeente Bergen op Zoom aan.

De gemeenten zien dat die financiële druk invloed heeft op het leven van hun inwoners. “Zoals het functioneren op het werk, hun gezondheid, de opvoeding van kinderen en het ervaren van geluk”, concludeert een woordvoerder van de gemeente Helmond.

Pleisters plakken
De gemeenten zien dat een groot deel van hun inwoners afhankelijk blijft van hun hulp. “Gemeenten zijn al lang pleisters aan het plakken op het gebied van armoede en schuldenbeleid”, schrijft Helmond. “De afgelopen decennia hebben gemeenten veel verbeteringen doorgevoerd in de schulddienstverlening en we werken daar momenteel nog hard aan. Maar als er niet gewerkt wordt aan het aanpakken van de basale oorzaken van de risico’s op leven in armoede of problematische schulden, dan blijft het dweilen met de kraan open”, schetst een woordvoerder van de stad.

Volgens de gemeenten is de aanpak van die basale oorzaken een rol voor de landelijke overheid. “Dit zou anders moeten. Het Rijk moet zorgen voor een toereikend sociaal minimum. Hier zijn tot nu toe te weinig stappen in gezet, waardoor we als gemeenten voornamelijk bezig zijn met het plakken van pleisters en symptoombestrijding, zonder dat we de oorzaak van bestaansonzekerheid kunnen aanpakken”, schrijft de gemeente Den Bosch.