Dit is waarom jongeren pestgedrag filmen en de beelden delen
Terwijl omstanders van bijvoorbeeld een mishandeling het filmen juist als schild gebruiken om te zorgen dat ze zelf geen slachtoffer worden. "Maar voor de gepeste persoon voelt het ontzettend vernederend", weet Bolwerk.
Treiterijen, scheldpartijen en fysieke mishandeling: het is voor Sonja al erg genoeg dat dit haar overkomt, maar dat het gefilmd en gedeeld wordt op social media voelt voor haar helemaal vernederend. En dat kan de directeur van Stop Pesten Nu zich heel goed voorstellen.
"Gepeste kinderen en jongeren denken dat mensen die de filmpjes zien hen een loser vinden, maar heel veel mensen zijn juist geschokt dat dit gebeurt én dat het gefilmd wordt", vertelt Bolwerk. De stichting ziet steeds vaker dat pestgedrag en mishandelingen gefilmd worden en dat de video's worden gedeeld op platforms als TikTok en Snapchat.
"Iedereen die pestgedrag ziet en niet ingrijpt, geeft toestemming."
Waarom jongeren deze filmpjes maken en delen, heeft volgens haar verschillende redenen. "Als het gefilmd wordt, kunnen pesters aan de groep laten zien wat zij iemand aan kunnen doen. Ze gebruiken het als waarschuwing: als jij niet doet wat wij willen dan kan jou dit overkomen", legt Bolwerk uit.
Daarnaast dient het voor de pesters als een soort bewijslast. "Je kunt wel zeggen dat je iemand hebt mishandeld, maar dan geloven ze je misschien niet. Als je een filmpje hebt wel." Als pesters op deze manier hun gewenste resultaat behalen, wordt er niet meer ingegrepen als iemand gepest wordt, wat het probleem volgens haar weer erger maakt.
"Iedereen die pestgedrag ziet en niet ingrijpt, geeft stilzwijgende toestemming om door te gaan", zegt de stichtingsdirecteur. Ze ziet vaak dat pesters de filmpjes niet zelf maken, maar dat omstanders of meelopers dat doen. "Als je je telefoon in de lucht houdt wanneer iemand mishandeld wordt, ben je 'veiliger'. Dan denken de pesters namelijk niet dat je 'voor de ander bent'", legt de directeur uit. Daarnaast willen meelopers volgens haar vaak populariteit winnen bij de pesters door de beelden te delen.
Is het strafbaar?
Het filmen van een mishandeling van iemand die gepest wordt, is op zichzelf niet strafbaar. Het kan wel, afhankelijk van de situatie, strafbaar worden wanneer iemand naast filmen ook roept, lacht of het gedrag van de groep versterkt. Dan valt het vaak onder openlijke geweldpleging, diefstal met geweld of straatroof. Een officier van justitie kan het filmen dan ten laste leggen als een onderdeel van een openlijke geweldpleging.
Voorkomen dat jongeren mishandelingen en pestgedrag filmen, is volgens Bolwerk lastig. "Het kortetermijngewin door filmpjes te delen is voor jongeren vaak groter dan wanneer ze zouden reageren door in te grijpen, met het risico zelf slachtoffer te worden."
Volgens Bolwerk zijn jongeren vaak niet bewust van de gevolgen voor het gepeste kind als zij een filmpje doorsturen. Jongeren praten het volgens haar voor zichzelf vaak goed dat zij een filmpje doorsturen: "Ik ben toch niet degene die iemand mishandelt of die het filmt, houden ze zichzelf voor." Een wijkagent die op school aan jongeren én ouders uitlegt dat het maken én delen van filmpjes strafbaar is, maakt volgens Bolwerk pas écht indruk.
"Anti-pestprotocollen op scholen zijn vaak al jaren hetzelfde."
Bij scholen ligt volgens haar ook een taak om te zorgen dat het filmen en delen niet gebeurt, maar dat blijkt volgens Bolwerk een flinke uitdaging. "Scholen hebben vaak een anti-pestprotocol, maar dat is al jaren hetzelfde. Zo zie je vaak dat ze pesters en het gepeste kind samenbrengen, maar zo blijft de machtsverhouding in stand. Een gepest kind voelt zich daardoor bedreigd en ongemakkelijk en zwakt het verhaal af", legt ze uit.
Duidelijke regels over hoe je met elkaar in de klas omgaat en wat de sancties zijn als de regels overschreden worden, zijn volgens haar belangrijk om pesten aan te pakken. "Scholen zijn vaak bang om 'straffen' op te leggen en kijken vooral naar het motief van een kind om te pesten, maar als er geen duidelijke sancties zijn, denken pesters vaak 'dan ga ik lekker door'."
Onderdeel van een sanctie moet volgens haar zijn dat pesters moeten reflecteren op het eigen gedrag, zodat ze zich bewust worden van wat ze iemand aandoen. Onderdeel van dit refelecteren moet volgens haar ook zijn dat pesters zelf opschrijven wat voor sancties er opgelegd moeten worden wanneer ze weer in de fout zouden gaan: "Zo gaan ze bij zichzelf naar binnen en beseffen ze wat ze doen. En als ze weer de fout ingaan, kun je als leerkracht of ouder teruggrijpen op hun eigen bevindingen."
*Sonja is een gefingeerde naam vanwege privacyredenen. De echte naam van het meisje is bekend bij de redactie.
