Dit maakt het lastig om pesten strafbaar te maken: 'Bijna onmogelijk'
Het is moeilijk te bewijzen dat iemand gepest wordt. Daarnaast kan een strafrechtelijke vervolging veel impact kan hebben op een gepest kind. "Die sterft misschien duizend doden bij de gedachten dat er een rechtszaak komt", zegt Patricia Bolwerk, directeur van Stichting Stop Pesten Nu.
Aan bewijs geen gebrek in de zaak van de 13-jarige Sonja. Op haar school en daarbuiten gaan meerdere filmpjes rond dat ze mishandeld wordt door pesters. De politie heeft een stopgesprek gevoerd met een van de pesters. De school heeft ook vaker ingegrepen volgens het pestprotocol.
Toch blijkt het extreem moeilijk om het pesten te stoppen. "Waarom wordt het dan niet strafbaar gesteld", vraagt haar moeder zich af. Dat blijkt zo makkelijk niet, weet de directeur van Stop Pesten Nu. Bolwerk heeft voor haar stichting ooit samen met een advocatenkantoor gekeken hoe haalbaar het is om pesten strafbaar te maken.
"We hebben heel veel gesprekken hierover gehad, maar wat bijna altijd fout gaat, is dat alleen bewijs telt voor de wet", legt ze uit. Pesten is niet zomaar een ruzie of scheldpartij. Iemand wordt gepest als die stelselmatig beledigd, bedreigd of zelfs fysiek lastiggevallen wordt.
"Dit soort dingen kun je alleen veroordeeld krijgen als je veel bewijzen hebt en kunt laten zien dat iemand stelselmatig het slachtoffer is", vertelt de directeur. "De gepeste kan het verhaal vaak maar in z'n eentje vertellen, maar de pesters en meelopers geven soms wel tien versies van een verhaal."
"Screenshots niet 100 procent betrouwbaar."
Daarnaast zijn de bewijzen die iemand kan aanleveren soms niet betrouwbaar genoeg om iemand strafrechtelijk te kunnen vervolgen. "Screenshots zijn bijvoorbeeld niet honderd procent betrouwbaar. Als ik vervelend wil doen, stuur ik allemaal vervelende berichtjes en zet ik er een andere naam en profielfoto bij om iemand erbij te lappen", legt Bolwerk uit.
Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) uit Breda denkt om dezelfde reden dat het lastig is om pesten strafbaar te maken. Met zijn rechtsachtergrond weet hij dat het moeilijk is om te bewijzen dat iemand gepest wordt. Wat volgens Van Nispen vaak wel te bewijzen is, zijn bepaalde strafbare feiten die al in de wet staan.
"Je hoeft pesten niet direct strafbaar te stellen als vernieling of belediging al in het Wetboek van Strafrecht staan en wél aan te tonen zijn", legt hij uit. Filmpjes kunnen in het geval van vernieling en belediging soms gelden als bewijs.
Wat al strafbaar is
Het filmen van een mishandeling van iemand die gepest wordt, is op zichzelf niet strafbaar. Het kan wel, afhankelijk van de situatie, strafbaar worden, wanneer iemand naast filmen ook roept, lacht of het gedrag van de groep versterkt. Dan valt het vaak onder openlijke geweldpleging, diefstal met geweld of straatroof. Een officier van justitie kan het filmen dan ten laste leggen als een onderdeel van een openlijke geweldpleging.
In het jeugdstrafrecht kunnen vervolgens verschillende straffen worden opgelegd:
- Voor openlijk geweld door bij te dragen aan het filmen kan een taakstraf vanaf veertig uur worden opgelegd.
- Bij openlijk geweld met zwaar letsel wordt onvoorwaardelijke jeugddetentie opgelegd.
- Bij minimaal geweld zoals het weggrissen van een telefoon of dreigend vragen om een telefoon kan een taakstraf van 60 uur worden opgelegd dan wel jeugddetentie.
Deze voorbeelden zijn uitgangspunten die worden gevolgd bij een strafrechtelijke vervolging. Omdat een officier van justitie ook rekening houdt met andere omstandigheden zoals de leeftijd van de verdachte en de gevolgen voor het slachtoffer kan een straf ook lager of anders uitvallen. Zo kan er ook gekozen worden voor een Halt-maatregel.
"Het voelt heel vernederend voor een gepest kind als beelden worden gedeeld, maar soms kan het ook helpen bij het aanpakken. Vaak wordt gezegd dat het pesten wel meevalt of dat het niet zo bedoeld is, maar beelden laten zien wat er daadwerkelijk gebeurt", vertelt Bolwerk.
Toch raadt Bolwerk vaak aan om geen strafrechtelijk proces in te gaan, maar het anders op te lossen met behulp van de school en de politie. "Een kind sterft misschien duizend doden bij de gedachte dat er een rechtszaak komt", vertelt ze. Daarnaast kan het voor een gepest kind voelen alsof die niet serieus genomen wordt als de politie er niets mee kan.
"Beelden moeten sneller van het internet."
Het Tweede Kamerlid vindt dat er meer geld geïnvesteerd moet worden om pesten aan te pakken. In 2020 diende hij een motie in over internetpesten, een onderwerp dat misdaadverslaggever Peter R. de Vries destijds met een burgerinitiatief op de kaart zette. "In deze motie staan drie punten die moeten verbeteren: beelden moeten sneller van internet worden gehaald door een samenwerking tussen school en bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens", legt hij uit.
Daarnaast wil Van Nispen dat er gekeken wordt naar wat een gepest kind nodig heeft en er moet een strafrechtelijke vervolging zijn op basis van strafbare feiten als beledeging, vernieling, mishandeling of bedreiging. "Maar helaas wordt met dit voorstel nog te weinig gedaan in de Kamer", betreurt hij.
*Sonja is een gefingeerde naam vanwege privacyredenen. De echte naam van het meisje is bekend bij de redactie.
