Verdronken, vernietigd, keer op keer herrezen, maar nu lijkt het echt klaar in Moerdijk

Het is een gevleugelde uitdrukking: kom jij van onder of boven de Moerdijk? Deze oeververbinding tussen Brabant en Holland vormt ook de grens (letterlijk en figuurlijk) tussen het zuiden en de rest van ons land. Het dorp waaraan de brug zijn naam dankt, kent een geschiedenis die rijk is aan rampspoed. Keer op keer weten de inwoners hun huizen te herbouwen, maar nu lijkt er geen ontkomen aan het definitieve einde.

De eerste huizen aan de Brabantse kant van het Hollands Diep, dan slechts een smalle kreek, schijnen er al rond 967 gestaan te hebben. Het plaatsje heet dan nog geen Moerdijk, maar Sprangblok. Het loopt regelmatig onder. Dat komt ook door het afgraven van de veengronden die worden omgezet in turf, dat wordt gebruikt als brandstof voor de kachels.

Nadeel is dat het water steeds meer vrij baan krijgt. De naam van het dorp heeft daar ook alles mee te maken. Een stuk veengrond wordt ook wel moer genoemd en die werd omringd door een dijk om er te kunnen graven. En ziedaar: Moerdijk.

De echte ramp moet dan nog komen: de Sint Elisabethsvloed van 1421. Dan overspoelen grote delen van Brabant en Zuid-Holland en ook Moerdijk ontkomt niet aan deze catastrofe. Moerdijk verandert in een eiland dat in de loop van de eeuwen langzaam weer vaste grond wordt door het inpolderen van omliggende gebieden. De visserij floreert.

Via een veer over het Hollands Diep bij het dorp worden mensen overgezet tussen Brabant en Holland. Het strategische belang van Moerdijk groeit na de aanleg van de spoorbrug in 1872, in 1936 volgt de verkeersbrug. De verbeterde verbindingen kunnen op applaus rekenen, maar ook kennen ze een keerzijde. En die dient zich al snel aan.

In mei 1940 vallen de Duitsers ons land binnen en landen er parachutisten aan beide kanten van de Moerdijkbruggen. Ze weten die in korte tijd te veroveren. De bezetters toveren in de jaren daarna het dorp om tot een ware vesting. En dat gaat grote gevolgen hebben voor de inwoners.

Eind september 1944 bombarderen de geallieerden de luchtdoelartillerie die naast de bruggen staat. Maar veel bommen missen doel en komen in Moerdijk terecht. Zeker acht bewoners laten het leven. Het blijkt slechts een voorproefje van wat de mensen te wachten staat.

Begin november dat jaar zijn er hevige gevechten rond het dorp. De Poolse bevrijders lijden grote verliezen in de strijd tegen de bezetters. Als ze eindelijk toegang hebben gekregen tot de dorpskern volgt een verbeten strijd om elk huis. Op 9 november geven de Duitsers zich over. Ruim de helft van Moerdijk is in de puinpoeder geschoten, de rest van het dorp is zwaar beschadigd.

In de jaren daarna herrijst het dorp langzaam. Nieuwe huizen worden gebouwd en het enorme woningtekort verdwijnt. Maar lang mogen de inwoners er niet van genieten. In 1953 volgt de watersnoodramp. Grote delen van Brabant, Zeeland en Zuid-Holland worden geraakt, Moerdijk loopt onder en is volledig van de buitenwereld afgesneden. Verschillende bewoners komen om. Weer moeten de inwoners aan de slag om hun dorp te herbouwen.

In de jaren zestig lijkt Moerdijk echt de weg omhoog te vinden. Er verrijst een industriegebied ten westen van het dorp. Dat brengt een hoop werk en dus geld met zich mee. Gouden tijden breken aan.

Maar al die bedrijvigheid en vooruitgang worden uiteindelijk de ondergang van Moerdijk. De industrie met bijbehorende elektriciteitsvoorzieningen slokt steeds meer ruimte op en het dorp ligt in de weg. Reden voor het gemeentebestuur om deze week een rigoureus besluit te nemen: opheffing van het dorp. En deze keer verrijst de Feniks hoogstwaarschijnlijk niet meer uit zijn as.

Hier lees je alle verhalen over het verdwijnen van het dorp Moerdijk.