Mentale gezondheid jongeren verslechtert verder, zo kan onderwijs helpen
De mentale gezondheid van studenten staat al jaren onder druk. Recente onderzoeken van onder meer RIVM en Trimbos laten zien dat deze problemen blijven toenemen. Brabantse onderwijsinstellingen Fontys en Avans schakelden studentpsychologen in. Zij zien dagelijks hoe ingewikkeld de problemen zijn, maar ook wat het onderwijs kan betekenen.
Op Fontys Tilburg ontvangt studentondersteuner Lieve Derache studenten die vastlopen. Ze houdt sinds 2008 bij wat ze tegenkomt. “De laatste jaren nemen vooral stress, angst en perfectionisme toe”, zegt ze. Met studenten werkt ze aan manieren om stress te verminderen en om te gaan met druk en piekergedachten.
Studentpsycholoog: nieuw en druk
Volgens Derache is het lastig te zeggen of studenten vroeger minder klachten hadden dan nu, of dat ze er vooral minder snel mee naar voren kwamen. “Wel is duidelijk dat de samenleving sneller en veeleisender is geworden dan ons stresssysteem aankan.”
Diezelfde ontwikkeling zien ze bij Avans in Breda en Den Bosch. Coördinator studentsupport Amber Titulaer en studentpsycholoog Sarah Gevers merken dat steeds meer studenten hulp zoeken. Studenten kunnen via studieloopbaanbegeleiders worden doorverwezen en vinden er laagdrempelige hulp. “Het is goed dat studenten hier terechtkunnen voor hulp. Vaak kunnen we ze al goed helpen en anders verwijzen we ze door”, zegt Titulaer.
Waarom gaat het slechter met jongeren?
De onderzoekers van het RIVM vinden dat een lastige vraag. De studentpsychologen van Fontys en Avans zien zowel persoonlijke, sociale als maatschappelijke oorzaken. “Studenten houden talloze ballen hoog: voor het eerst op zichzelf wonen, studie, bijbaan, vriendschappen, relaties”, zegt Gevers. Dat is niet per se nieuw, maar het is wel intensiever. “De maatschappij is prestatiegerichter. Studenten moeten die ballen niet alleen hooghouden, ze moeten dat (van zichzelf) ook nog eens perfect doen.”
Volgens Titulaer en Derache kun je individuele worstelingen niet los zien van maatschappelijke ontwikkelingen. “De wereld verandert heel snel en het bestaan en de toekomst is onzeker voor studenten: het is niet duidelijk of mensen na hun studie wel een woning vinden of rond kunnen komen.”
Bovendien groeien jongeren van nu op in een omgeving waar informatie en verwachtingen voortdurend binnenstromen. “Vergelijken met anderen doet iedereen en helpt vrijwel niemand”, zegt Derache. “Zeker jongeren zijn er vatbaar voor en sociale media versterken het alleen maar. Daardoor lijkt het of anderen alles op orde hebben en dat vergroot de prestatiedruk of sombere, negatieve gevoelens naar jezelf. Funest voor de mentale gezondheid dus.” Ook de coronaperiode speelt nog mee. Veel jongeren hebben minder ervaring met sociaal contact en het stellen van grenzen.
Wat kan het onderwijs daaraan doen?
Een deel van de klachten komt door prestatiedruk vanuit de studie. Al proberen instellingen die te verminderen, bijvoorbeeld door het schrappen van het bindend studieadvies. De meeste oorzaken zijn echter maatschappelijk. En de wereld wordt voorlopig ook niet rustiger, dus in hoeverre heeft het onderwijs een verantwoordelijkheid in het verbeteren van de mentale gezondheid?
Titulaer vindt die rol duidelijk: “We leiden professionals op die na de studie bijdragen aan de maatschappij. Persoonlijke ontwikkeling is onderdeel van die professionaliteit. Het is dus wel degelijk aan ons om studenten die vastlopen te leren hoe ze om moeten gaan met stress en veerkracht te laten ontwikkelen.”
Maar die mogelijkheden én die verantwoordelijkheid hebben wel een grens, zeggen de drie studentondersteuners. “We zijn geen zorginstelling”, zegt Gevers. “We helpen studenten bij stress en lichte psychologische klachten, maar bij zwaardere problemen verwijzen we hen door naar een huisarts of psycholoog.” Avans heeft daarvoor goed contact met huisartsenpraktijken in Breda en Den Bosch en ook met Novadic Kentron, voor studenten met geldproblemen.
Studenten hebben zelf ook een verantwoordelijkheid, benadrukt Titulaer. Niet om extra druk te leggen, maar omdat het belangrijk is dat jongeren leren omgaan met onzekerheid. “Het onderwijs kan ondersteunen en richting geven, maar moet ook de eigen grenzen bewaken.”