Het gaat niet goed met de mentale gezondheid van jongeren. Zodra je dat hoort, gaat het ook al snel over de rol die sociale media daarbij spelen. Het bewijs dat die online platforms bijdragen aan onzekerheid en depressie groeit, maar tegelijk wordt het ook een plek waar jongeren steun vinden. Twee deskundigen die dagelijks met jongeren en online cultuur werken, zien dat dubbele effect van dichtbij.

Communicatiewetenschapper Frans Folkvord van Tilburg University onderzoekt al jaren hoe influencers op sociale media het gedrag van hun volgers beïnvloeden. “Jaren geleden zagen we dat het tonen van modellen in bladen of films meisjes onzeker maakt”, zegt Folkvord. Sociale media zitten in (bijna) elke broekzak en het contact met de idolen van jongeren (influencers) voelt reeler.“ Onderzoeken tonen aan dat het zien van die perfecte levens met rijkdom en een goed lichaam zorgen voor depressieve gevoelens en eenzaamheid.” Jongeren zijn daarbij ook nog eens de doelgroep: “Influencers worden betaald door merken om zich juist op hén te richten.”

Ondertussen praten influencers de laatste tijd ook open over mentale gezondheid. Helpt dat niet om de mentale weerbaarheid onder jongeren te verbeteren? Folkvord is sceptisch: “Dit is wetenschappelijk veel minder onderzocht dan de negatieve kant, dus om eerlijk te zijn weten we niet of het opweegt tegen de schade die sociale media veroorzaken.” Bovendien zijn influencers geen hulpverleners, benadrukt hij. “Ze tonen vaak hun echte ik om binding te houden met volgers, als deel van hun verdienmodel.”

Ook Frederieke Vriends, directeur van stichting MIND Us, ziet dat sociale media kunnen helpen én schade berokkenen. MIND Us werkt samen met jongeren, onderzoekers en beleidsmakers om hulp toegankelijker te maken. Zij gebruikt sociale media wel bewust. “Jongeren zitten gemiddeld 6,5 uur per dag online. Als je hen wilt bereiken, moet je daar zijn.”

Ze gelooft, net als Folkvord, dat het bespreekbaar maken van het thema kan helpen. “Het is goed dat jongeren zien dat kwetsbaar zijn mag, en dat ook hun idolen zich soms verdrietig voelen.” Maar er is wel een groot verschil tussen praten over mentale gezondheid (het hebben van menselijke emoties zoals rouw en verdriet) en praten over een psychische stoornis.

Daarin schuilt volgens haar het gevaar van ‘stoornisme’. “Woorden als ‘depressief’, ‘anxiety’ en ‘paniekaanval’ worden continu en achteloos online gebruikt”, zegt ze. “Dat is schadelijk, want daarmee normaliseren we  ziek zijn. Bovendien gaan jongeren zich onterecht in die termen herkennen en denken dat ze dat ook hebben. Soms gaan ze er zelfs naar handelen, zo kun je letterlijk iemand een depressie aanpraten.” Terwijl, een depressie is niet vast te stellen óf te genezen via een filmpje. “Daar is een deskundige, zoals een huisarts, voor nodig!”

Op sociale media is daarnaast veel misinformatie. “Magnesium onder je voeten smeren helpt geen depressie oplossen”, zegt Vriends gekscherend maar nadrukkelijk. “Het delen van gevoelens kan online. Echte hulp moet offline plaatsvinden.”

Folkvord vindt dat jongeren daarom beter moeten worden beschermd. Hij wijst naar landen als Australië, waar sociale media tot een bepaalde leeftijd verboden zijn. “We beschermen jongeren tegen alcohol- en tabaksreclame. Sociale media kunnen net zo schadelijk zijn.”

Vriends ziet een oplossing in het trainen van influencers. MIND Us is daar zelfs al mee begonnen: “Influencers krijgen berichten van volgers die met zware problemen rondlopen en dat is een grote verantwoordelijkheid. Berichten als ‘ik leef nog dankzij jou’ zijn enorm heftig. Wij leren ze hoe ze moeten reageren en iemand naar professionele offlinehulp kunnen doorverwijzen.” Influencers met een bepaald aantal volgers zijn verplicht om een training marketingrichtlijnen te volgen. “Zij die bij ons de training hebben gevolgd, geven aan dat dit ook voor mentale gezondheid moet gelden.”