Een meerderheid van Provinciale Staten heeft vrijdag ingestemd met het aanpassen van het stikstofbeleid. Boeren hebben geen vergunning meer nodig om hun verouderde stallen te verduurzamen en mogen maatregelen uit een 'menukaart' gaan kiezen om hun stikstofuitstoot fors te verminderen. 

Hoewel het Gedeputeerde Staten niet lukten om de bezwaren van alle partijen weg te nemen, ging een meerderheid toch akkoord met de plannen.

Volgens het plan van Gedeputeerde Staten werkt elke veehouder straks stapsgewijs toe naar een eigen stikstofdoel. Hoe boeren aan hun doel voldoen, mogen ze zelf bepalen. De provincie maakt daarvoor een 'menukaart' met maatregelen gebaseerd op 'wetenschappelijke consensus,' waaruit boeren kunnen kiezen. Op die lijst staan bijvoorbeeld innovatieve systemen, voer- en stalmaatregelen, zogeheten natuurinclusief werken en minder dieren houden.

Protest
Boeren zijn niet blij met de landbouw- en natuurplannen van de provincie. Ze vinden de plannen juridisch onzeker en maken zich zorgen om financiering omdat ze geen extra dieren mogen nemen om te plannen te betalen. Daarnaast vindt een groot deel van de vrijdag demonstrerende boeren, uit FDF-achterban, stikstof- en natuurbeleid sowieso onzin.

Ze kwamen daarom, net als eind november, naar het provinciehuis in Den Bosch om te demonstreren. Op felle woorden, een tweetal vuurwerkexplosies en ander lawaai bleef het vrijdag relatief rustig in Den Bosch.

Intimiderende brieven
Een dag voor het debat ontvingen Statenleden van coalitiepartijen een deurwaarder aan de voordeur met een brief namens de radicale boerengroep Farmer's Defence Force (FDF). In die brieven staat dat Statenleden die vóór de landbouwplannen stemmen, medeplichtig zouden zijn aan een strafbaar feit. Overigens zouden deurwaarders zelf tegen Statenleden hebben gezegd dat dat onzin is.

De Statenleden voelen zich door de FDF geïntimideerd en alle partijen, met uitzondering van Forum voor Democratie, begonnen de dag dan ook met een verklaring waarin ze de actie afwijzen.

FDF-voorman Mark van den Oever sprak in over de maatregelen. Tijdens zijn spreektijd verlieten Statenleden van GroenLinks, PvdA, SP, D66, Partij voor de Dieren en Volt de Statenzaal.

Uitstel en financiering
Veehouders moeten vóór 1 juli 2026 bij de provincie melden op welke manier ze aan hun stikstofopdracht gaan voldoen. Tegen die datum, die in de volksmond de 'staldeadline' heet, is op de rechterflank al jaren veel te doen. Wederom kwam van onder meer BBB, PVV en CDA de oproep om die datum, zoals al een aantal keer eerder is gedaan, op te schuiven.

Uitstel zagen andere partijen juist niet zitten. De nood om te verduurzamen komt niet uit de lucht vallen en is al jaren bekend, vinden zij. Uitstel van stikstofmaatregelen zou er ook voor zorgen dat de provincie op termijn niet meer kan voorkomen dat boeren hun vergunningen kwijtraken. "Laten we voorkomen dat natuur- en milieuorganisaties via de rechter gaan bepalen wat wel en wat niet mag", zei Ward Deckers (PvdA).

Kritiek was er daarnaast op de 'menukaart' met maatregelen. Volgens de BBB is die kaart te beperkt. Fractievoorzitter Marco Havermans miste vrijdag 'essentiële maatregelen. "Er ontbreken innovaties", zei hij. Het is de bedoeling dat de menukaart ieder halfjaar wordt uitgebreid met nieuwe beschikbare maatregelen.

Ook blijft onduidelijk of banken boeren die hun stallen moeten aanpassen willen financieren. Eerder verscheen een brief van de Nederlandse Vereniging van Banken, waarin de banken zeiden geen leningen te geven zonder juridische zekerheid in de vorm van een vergunning. Over die juridische zekerheid zijn ook onder boeren en rechtse partijen zorgen, nu boeren straks geen vergunning meer nodig hebben om hun stallen te verduurzamen.

Overigens hoeft niet iedere boer een investering volledig met een lening te bekostigen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat boeren gemiddeld genomen voldoende geld op de bank hebben om een verduurzaming (in ieder geval deels) zelf te kunnen betalen.

Om jonge boeren te helpen, namen Provinciale Staten vrijdag ook een voorstel van de VVD, Lokaal Brabant en Volt aan om als provincie leningen beschikbaar te stellen. Jonge boeren moeten daarmee hun bedrijven kunnen verduurzamen.

Juridische zekerheid
Gedeputeerde van Stikstof Wilma Dirken (VVD) benadrukte vrijdag dat honderd procent juridische zekerheid niet kan. Mede omdat de provincie niet om advies kan vragen bij de hoogste bestuursrechter, de Raad van State, zoals een kabinet dat wel kan. Toch heeft de gedeputeerde vertrouwen in het nieuwe beleid. "Onze juridische adviseurs en de landsadvocaat zeggen dat er sprake is van een houdbaar systeem." 

Ze vond bijval van D66-fractievoorzitter Matthijs van Miltenburg. Hij vond het 'wel makkelijk' van de banken "om een juridische analyse te maken. Dan vertrouw ik toch meer op de advocaten die om advies zijn gevraagd." Toch heeft de gedeputeerde de banken opnieuw om advies gevraagd, nadat ze het beleid eerder nog eens heeft uitgelegd.

Ondanks een aantal onzekerheden trok een meerderheid van Provinciale Staten vrijdag de conclusie dat een stap vooruit beter is dan stilstand. Zeker zolang nieuwe stikstofplannen uit Den Haag nog even op zich laten wachten.