Maandag wordt het object gepresenteerd en dan zullen we het weten. Het is niet de eerste belangrijke uitbreiding van de collectie van het stadsmuseum dit jaar. Eind juni presenteerde het museum met veel spektakel een metershoog portret van markiezin Henriëtte Francisca van Hohenzollern. Ze bestuurde de stad van 1671 met enkele onderbrekingen tot haar dood in 1698. Van haar was eeuwenlang onbekend hoe ze er uit had gezien op volwassen leeftijd. Er was alleen een kinderportret bewaard gebleven.
Markiezin kreeg een gezicht
De ontdekking van de markiezin was te danken aan de oplettendheid van conservator Jan Peeters. Hij kwam de markiezin ineens op het spoor. ' Alsof ze me riep' , zei hij bij de presentatie. Het bijzondere schilderij zat in de nalatenschap van een schatrijke Portugese weduwe. Na lang onderzoek bleek het te gaan om de markiezin die de Scheldestad ooit regeerde. Toen het portret op een veiling in Parijs werd aangeboden, sloeg het Markiezenhof toe; er werd 'slechts' 13.000 euro voor betaald. Daarmee kwam de markiezin weer terug in haar woonplaats. Museum het Markiezenhof zei tijdens de presentatie veel waarde te hechten aan het compleet krijgen van de portrettenreeks van de regerende markiezen en markiezinnen, voor zover dat financieel mogelijk is dan.
Tachtigjarige Oorlog en overstromingen
Als de 'belangrijke aankoop' opnieuw een portret is uit 1570, dan is de kans klein dat daarop een markies of markiezin staat afgebeeld. Die was er officieel niet in 1570. In die periode was Bergen op Zoom in handen van de Spanjaarden. De Tachtigjarige Oorlog was net een paar jaar daarvoor uitgebroken, de beeldenstorm had gewoed en de laatste markies van de Van Glymes-dynastie (Jan IV) was overleden in Spanje. De Bergse markiezen stonden tijdelijk buitenspel en de stad met de omliggende dorpen werden direct bestuurd door de Spaanse koning Filips II. Hij zag Bergen op Zoom als de poort naar Zeeland en vond de stad van strategisch belang in de strijd tegen de Hollandse rebellen. 1570 was ook een rampzalig jaar voor veel plaatsen in de Nederlandse kuststreek. In het najaar werd Bergen getroffen door de Allerheiligenvloed waardoor grote gebieden onder water kwamen te staan.
Weer een markiezin?
1570 viel in een periode zonder zichtbaar gezag in de stad, in ieder geval niet van een dynastieke familie. Of toch wel? De laatste markies Jan IV van Glymes was kinderloos gestorven dus directe opvolgers waren er niet. Maar er was er in die tijd wel degelijk iemand in Bergen die aanspraak maakte op de adellijke titel omdat ze erfgenaam was: dat was Maria Margaretha van Merode, een nichtje van de overleden markies. Ze werd gedoopt in 1560 en werd in 1578 ingehaald in de stad als nieuwe markiezin. Van haar is geen portret bekend en ze zou zeker niet misstaan in de Hofzaal van het Markiezenhof. Als het portret uit 1570 dateert dan zou ze dus zijn afgebeeld als meisje van 10 jaar oud.
Veilingen en duizenden voorwerpen
Alles wijst er op dat er iets is aangeschaft door het Markiezenhof dat met de geschiedenis van Bergen op Zoom te maken heeft. Het museum streeft naar samenhang. Zo werd in 2010 nog een portretschilderij gekocht met daarop de afbeelding van de Duitse officier Friedrich Wilhelm Freiherr von Witzleben (1712-1747). Die sneuvelde tijdens een poging om Bergen op Zoom te bevrijden tijdens de Franse bezetting in 1747. Daarom wordt ook deze keer gedacht aan een portret met een Bergse link. Maar de veilingcatalogus van Christie's in Londen werpt weinig licht op het mysterie. Er zijn de afgelopen maanden diverse grote veilingen geweest van bijvoorbeeld Nederlandse en Vlaamse schilderijen, meubelstukken, beelden en kandelaars. Maar niets wijst op een link met Bergen op Zoom of dat specifieke jaar 1570. Waarschijnlijk is er opnieuw een oplettende medewerker geweest, met uitgebreide kennis van de stad, die iets is opgevallen tussen die duizenden te koop aangeboden objecten. Maandag horen we van het Markiezenhof hoe het zit. De aanwinst van ruim 440 jaar oud wordt dan op een moderne manier gedeeld met de buitenwereld: via twitter....