De hoofdpunten:

• Kerst vieren met maximaal zes gasten, dat is het advies van OMT.
• Coronaproof stemmen bij herindelingsverkiezingen.
• Overlast door hangjeugd tijdens coronacrisis meer dan verdubbeld.
• Negatieve test verplicht bij aankomst in Nederland.
• Lees al het nieuws over het coronavirus op onze themapagina.

22.55
Dit liveblog is afgesloten.

22.50 - 'Een op de vijf wil zich niet aan coronaregels houden met kerst'
Een op de vijf Nederlanders is niet van plan zich te houden aan het advies van het Outbreak Management Team (OMT) om kerst in huiselijke kring te vieren met maximaal zes gasten. Dat komt naar voren uit onderzoek van het Hart van Nederland-panel onder ruim 3700 mensen.

Voor het merendeel van de Nederlanders is het OMT-advies wel leidend. 72 procent zegt zich te houden aan de geldende beperkingen.

Het OMT adviseert kerst in huiselijke kring te vieren en daarbij maximaal zes gasten van buiten het huishouden uit te nodigen. Het is beter als deze gasten uit dezelfde regio komen, luidt het advies van de belangrijke deskundigengroep aan het kabinet.

22.40 - Coalitie en GroenLinks willen meer haast met grootschalig testen
GroenLinks vindt samen met de coalitiepartijen CDA, VVD, D66 en ChristenUnie dat 'coronaminister' Hugo de Jonge nog dit jaar een proef moet houden met grootschalig testen. Nu wil de minister in januari in één of twee gemeentes experimenteren met massaal testen, maar volgens een motie van de partijen is er vanwege brede beschikbaarheid van sneltesten 'geen enkele reden om te wachten met een populatietest-pilot'.

De Jonge wil zo'n pilot uitvoeren en daaruit lessen trekken, zodat vanaf maart volgend jaar 'in toenemende mate' grootschalig testen mogelijk is. Hier zijn minstens 10 miljoen testen per maand voor nodig.

22.18 - Kamer wil onderzoek naar ethische kant van vaccinatiebeleid
De Tweede Kamer wil een onderzoek naar de ethische dilemma's die er zijn omtrent het vaccinatiebeleid tegen het coronavirus. Een meerderheid ondertekende een motie hiertoe van de ChristenUnie. De Kamer en het kabinet zijn tegen een vaccinatieplicht maar er is onduidelijkheid over mogelijke "indirecte dwang of drang", als mensen bepaalde voordelen zouden hebben als ze zich laten inenten.

Onder meer de PVV, SGP en DENK willen die indirecte drang of dwang niet. Maar regeringspartij VVD sluit een indirecte plicht niet uit, bleek tijdens het coronadebat. VVD-Kamerlid Hayke Veldman zei dat hij vooraf geen deuren wilde dichtgooien. Eerst is een ethische discussie volgens hem nodig. CDA en D66 zijn ook niet voor een drang bij het vaccineren, maar de coalitiepartijen kunnen zich voorstellen dat er voor gevaccineerden bepaalde vrijheden komen. Het kan bijvoorbeeld gaan om bezoeken aan verpleeghuizen, stellen ze.

22.15 - Voltallige Tweede Kamer wil meer coronabedden in zorghotels
De hele Tweede Kamer wil dat het kabinet zorgt voor meer bedden buiten ziekenhuizen, bijvoorbeeld in zogeheten zorghotels. Daar kunnen coronapatiënten terecht die wel zorg nodig hebben, maar niet ziek genoeg zijn voor een behandeling in het ziekenhuis.

Nu veel hotels door de coronamaatregelen weinig gasten ontvangen, zijn meerdere omgebouwd tot zorghotel. Zo kunnen ze de ziekenhuiszorg ontlasten, maar er zijn volgens de Kamer niet genoeg mensen om er te werken.

19.45 - 'Goedkeuring coronavaccin Pfizer en BioNTech medio december'
Het coronavaccin van de Amerikaanse farmaceut Pfizer en het Duitse BioNTtech, wordt mogelijk half december al goedgekeurd door Amerikaanse en Europese medicijnautoriteiten. Dat zei de directeur van BioNTech na de publicatie van de positieve testresultaten woensdag.

Volgens Ugur Sahin kunnen de medicijnautoriteiten in de VS gebruik maken van een versnelde procedure omdat het om een noodsituatie gaat. De voorlopige goedkeuring wordt in de eerste helft van december voorzien. De Europese autoriteiten zullen naar verwachting in de tweede helft van december akkoord kunnen gaan.

"De vraag is of aan alle voorwaarden is voldaan", aldus Sahin. "Een en ander zal afhangen van de verzoeken die we nog krijgen."

19.00 - Rutte: geen vertraging door heftige discussies binnen kabinet
De 'heftige discussies' die binnen het kabinet de afgelopen tijd zijn gevoerd over de aanpak van het coronavirus, hebben niet geleid tot vertraging in de besluitvorming, zegt premier Mark Rutte tijdens het coronadebat. De oppositie viel Rutte aan op berichten in de media over onderlinge ruzies en beschuldigingen aan onder meer het adres van zorgminister Hugo de Jonge, die "debiele, feitenvrije waanideeën" zou hebben.

PVV-leider Geert Wilders spreekt van 'betonrot in het kabinet', vooral ook omdat het van binnenuit is gelekt naar journalisten. Hij snapt dat er ruzie kan ontstaan en met deuren wordt geslagen, maar het is nu niet goed en het is schadelijk voor het beeld bij het publiek. Ook de SP en PvdA maken zich daar zorgen over.

Rutte wil niet zeggen of de beweringen kloppen of niet, maar erkent dat kabinetsleden er nu eenmaal in staan als "mensen van vlees en bloed, met grote emoties". Dat er wordt gelekt, vindt Rutte ook niet goed, maar discussies onder de bewindslieden zijn volgens hem juist wenselijk.

18.15 - Veel Nederlanders hebben zorgen over risico's van Covid-vaccin
Een meerderheid van de Nederlanders wil zich niet direct laten inenten wanneer een vaccin tegen het coronavirus beschikbaar komt. 'Vaccinatietwijfelaars' maken zich vooral zorgen over de risico's van het vaccin. Dat zeggen onderzoekers van onder meer de TU Delft, Universiteit Maastricht en het RIVM.

"Ons onderzoek laat zien dat in het gunstigste geval, wanneer een vaccin zeer effectief is en weinig bijwerkingen heeft, 39 procent van de Nederlanders dit vaccin direct wil hebben, terwijl 48 procent liever afwacht wat de ervaringen zijn van anderen en 13 procent het vaccin zal afwijzen", zegt TU Delft onderzoeker Niek Mouter.

"De vaccinatiebereidheid is flink lager als een vaccin voor ernstige bijwerkingen zorgt. Je krijgt dan al snel te maken met grote groepen vaccinatietwijfelaars en vaccinatieweigeraars", aldus Mouter.

18.13 - Rutte: regels eerste twee besmettingsniveaus moeten strenger
De maatregelen uit de eerste twee niveaus van de routekaart', waarin de coronamaatregelen per besmettingsniveau staan, moeten strenger worden. Dat zei premier Mark Rutte tijdens een debat over het coronavirus. Volgens hem bleek in september dat de regels uit niveau 2 ('zorgelijk') niet zwaar genoeg zijn. Ook de maatregelen van het eerste niveau ('waakzaam') 'moeten sterker gemaakt worden'. "Als die dat al eerder waren geweest, hadden we het virus niet terug hoeven krijgen", aldus de premier.

Voor beide niveaus gelden nu geen beperkingen voor sporten en de groepsgrootte als mensen buiten zijn. Vanaf niveau 2 mag men thuis maximaal zes mensen uit een ander huishouden ontvangen, geldt er een beperkte groepsgrootte voor "samenkomsten" en moet de horeca om 01.00 uur 's nachts dicht. Voor niveau 1 gelden op die laatste twee punten alleen een registratieplicht.

Begin december wordt de aangescherpte routekaart naar de Tweede Kamer gestuurd, zegt Rutte.

16.40 - Kamer wil garanties van kabinet voor vaccineren en testen
Het kabinet moet duidelijker gaan vertellen wat wel en niet kan qua maatregelen, vaccinaties en testen, ook als die boodschap vervelend is. Dat brengt een groot deel van de Tweede Kamer naar voren tijdens het coronadebat. Partijen willen dat het kabinet garanties geeft in plaats van onduidelijke boodschappen.

Kritiek is er op de plannen over testen. Het kabinet wil in maart maandelijks 10 miljoen testen beschikbaar hebben zodat iedereen zich maandelijks een keer kan laten testen, maar dat is volgens onder meer GroenLinks niet genoeg. Dat aantal moet al in januari worden gehaald, vindt partijleider Jesse Klaver. In maart moeten er wat hem betreft zelfs twee keer meer tests zijn dan wat nu wordt voorgesteld.

Ook de werkwijze van het kabinet rondom het vaccineren stelt niet gerust. De VVD ziet geen "strategisch geplande vaccinatiecampagne die ons meeneemt in wat nodig is", zegt Kamerlid Hayke Veldman. Hij wijst erop dat Nederland qua vaccinatiestrategie achterloopt ten opzichte van andere EU-landen. "Hoe zorgen we dat we klaar zijn en wanneer horen we dat?"

Verder heerst onduidelijkheid en ergernis over de routekaart, die juist voor duidelijkheid moest zorgen. Volgens SP-leider Lilian Marijnissen begrijpt bijna niemand hoe de kaart werkt.

15.40 - Deense studie: mondkapje beschermt nauwelijks tegen corona
Een mondkapje lijkt nauwelijks of niet te beschermen tegen het coronavirus. Dat stelt het belangrijkste staatsziekenhuis van Denemarken na onderzoek onder 6000 mensen. Gezichtsmaskers bieden slechts matige bescherming tegen een Covid-19-infectie. Het kan zelfs niet worden uitgesloten dat ze helemaal geen bescherming bieden, aldus het Rigshospitalet.

15.09 - 2087 coronapatiënten in ziekenhuizen
In Nederlandse ziekenhuizen liggen nu 2087 coronapatiënten, 59 minder dan dinsdag. Op de verpleegafdelingen nam het aantal patiënten met 42 af. Op de intensive cares kwamen 17 bedden van mensen met Covid-19 vrij. Ic's behandelen opgeteld nog 559 mensen die ernstig ziek zijn door het virus.

Het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) maakte de cijfers woensdag bekend. Een dag eerder rapporteerde het centrum nog een lichte toename, van 16 opgenomen coronapatiënten. Voorzitter Ernst Kuipers van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) zei zich daar geen zorgen over te maken.

13.53 - Universiteiten: klimaat voorop bij herstel uit coronacrisis
Een alliantie van universiteiten die zich bezighouden met klimaatonderzoek heeft wereldleiders opgeroepen met duurzame investeringen hun economieën uit de coronacrisis te trekken. Ze kunnen op klimaatgebied "lering trekken uit hun omgang met de pandemie". Dat betekent: snel handelen, luisteren naar advies van deskundigen en strategisch investeren, zo schrijven de tientallen universiteiten.

De verklaring verschijnt aan de vooravond van de virtuele G20-top die komend weekend wordt gehouden. Het pamflet is onder meer ondertekend door de TU Delft en andere gerenommeerde instituten, zoals de Universiteit van Oxford, het California Institute of Technology en de Sorbonne in Parijs. Volgens hen is helder wat er moet gebeuren: "De economie moet fossielvrij worden gemaakt om te bouwen aan een klimaatbestendige wereld voor toekomstige generaties."

13.38 - Pfizer-vaccin niet voor 90, 'maar 95 procent effectief'
Het coronavaccin van de Amerikaanse farmaceut Pfizer en het Duitse biotechbedrijf BioNTech is volgens de twee bedrijven effectiever tegen het coronavirus dan eerder gezegd. Het middel beschermt voor 95 procent en niet voor 90 procent, zoals ze vorige week zeiden. Concurrent Moderna meldde maandag dat zijn middel voor 94,5 procent effectief is.

13.32 - Eis: vier maanden cel voor bedreiger Kamerlid Omtzigt
Danny V. moet vier maanden de cel in voor voor het belagen en bedreigen van CDA'er Pieter Omtzigt, als het aan justitie ligt . De 26-jarige man uit Heerlen volgde het Kamerlid afgelopen zomer op hinderlijke wijze tijdens een betoging tegen de coronamaatregelen in het centrum van Den Haag. Hij stond heel dicht voor Omtzigt en uitte daarbij doodsbedreigingen en schold de politicus uit.

13.28 - Politie gebruikt waterkanonnen bij coronademonstratie Berlijn
De Duitse politie heeft in Berlijn waterkanonnen ingezet om een demonstratie van tegenstanders van de coronamaatregelen uiteen te drijven. Even daarvoor was de demonstratie door de politie als beëindigd verklaard en werden de betogers gesommeerd te verdwijnen.

13.00 - Veldhoven krijgt eerste coronarobot ‘The Beast’
Brabant krijgt binnenkort de eerste robot in ons land die in recordsnelheid coronatests kan verwerken. De PCR-robot wordt in december geïnstalleerd en beproefd met monsters van het RIVM en een GGD-locatie. In de loop van januari komt deze robot beschikbaar voor het produceren van 10.000 tot 20.000 PCR-tests per etmaal. PCR-tests zijn de coronatests met wattenstaaf die bij de GGD’s worden afgenomen. De robot heeft de bijnaam ‘The Beast’ vanwege zijn snelheid. Veldhoven krijgt dus de primeur, maar er zijn er nog eens vier besteld. Zo kunnen binnenkort 100.000 tests per dag kunnen worden verwerkt.

11.33 - 350 coronapatiënten in Brabantse ziekenhuizen
In de Brabantse ziekenhuizen zijn het afgelopen etmaal 31 nieuwe coronapatiënten opgenomen. In totaal gaat het om 350 coronapatiënten. 100 patiënten liggen op de intensive care.

Er zijn 3 sterfgevallen bijgekomen, één minder dan een dag eerder. 45 coronapatiënten zijn ontslagen uit het ziekenhuis en 4 patiënten zijn overgeplaatst naar andere ziekenhuizen. Dit blijkt uit de dagelijkse cijfers van het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ).

11.18 - Van Dissel wil meer weten over vaccins
RIVM-directeur Jaap van Dissel heeft nog veel vragen over de vaccins tegen het coronavirus. Hij wacht nog steeds op wetenschappelijke publicaties over de onderzoeken naar de vaccins, zei hij woensdag in de Tweede Kamer.

Farmaceutische bedrijven zijn vooral in de media naar buiten getreden over de effectiviteit van hun vaccins, zei Van Dissel. Pas als er wetenschappelijk meer bekend wordt over de entstoffen kan hij ook meer zeggen over een mogelijk vaccinatieprogramma.

Van Dissel kan iets zeggen over de 'grove lijnen' van een vaccinatieprogram, maar kan nog niet in details treden omdat nog kennis over de vaccins ontbreekt. Het is bijvoorbeeld belangrijk of een vaccin getest is op kwetsbare personen of alleen op gezonde personen, aldus de RIVM-baas.

11.07 - #ditismijnzorg
De medewerkers van de Spoedeisende Hulp (SEH) zijn gewend om met druk om te gaan. Het coronavirus doet daar een schep bovenop, zeker in de tweede golf. Medewerkers van het Bravis ziekenhuis in Bergen op Zoom en Roosendaal vertellen erover.

10.50 - Meer overlast van hangjeugd
De overlast door jongeren op straat is tijdens de coronacrisis enorm toegenomen. In Brabant wordt er 109 procent meer overlast gemeld dan vorig jaar. Dat blijkt uit een analyse van politiecijfers door Omroep Brabant.

LEES MEER: Overlast door hangjeugd tijdens coronacrisis meer dan verdubbeld

09.42 - 'Laat coronapatiënten herstellen bij naasten'
"Neem als het kan je moeder in huis, want daarmee maken we bedden leeg." Die oproep doet afdelingshoofd longgeneeskunde van het Erasmus MC Joachim Aerts aan naasten van coronapatiënten. Hij vraagt familieleden zich te ontfermen over patiënten die voldoende zijn hersteld om het ziekenhuis te verlaten, maar voor wie niet direct nazorg kan worden geregeld.

De arts legde woensdag tegenover RTV Rijnmond uit dat bijvoorbeeld revalidatiecentra, verpleeghuizen en de thuiszorg het zo druk hebben dat patiënten soms onnodig lang in het ziekenhuis blijven liggen.

08.37 - 'Vier kerst thuis met maximaal zes gasten'
Nederlanders moeten kerst in huiselijke kring vieren en maximaal zes gasten buiten het huishouden uitnodigen. Het is het beste als deze gasten uit dezelfde regio komen. Dat adviseert het Outbreak Management Team (OMT) aan het kabinet.

08.35 - 'Investeringen asfalt niet nodig door thuiswerken'
Verkeersdeskundigen denken dat minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat pas op de plaats moet maken met weguitbreidingen. Door de vlucht die thuiswerken en videovergaderen hebben genomen zijn miljardeninvesteringen in extra asfalt mogelijk helemaal niet meer nodig, zeggen ze tegen actualiteitenprogramma EenVandaag.

Volgens de experts is de kans reëel dat files blijvend afnemen, doordat veel werkgevers ook na de coronapandemie door willen gaan met thuiswerken, mensen hun tijd flexibeler zijn gaan indelen en videovergaderen snel ingeburgerd is geraakt. "Als 10 procent van de werknemers straks thuisblijft, nemen de files met 25 procent af", stelt hoogleraar transportbeleid Bert van Wee. "Je moet je de vraag stellen of je dat extra asfalt in dat geval nog zou willen aanleggen."

07.53 - Negatieve test bij aankomst NL
Reizigers die in Nederland aankomen worden verplicht te bewijzen dat ze negatief zijn getest op het coronavirus. Dat wil coronaminister Hugo de Jonge, maar daar is wel een aanpassing van de wet voor nodig. Het verplichten van een negatieve testverklaring kan daardoor pas op zijn vroegst in het voorjaar worden ingevoerd, verwacht de bewindsman.

De testverklaring mag niet meer dan 48 uur voor aankomst zijn afgegeven, meldt de minister aan de Tweede Kamer.

07.38 - Bedrijven die overstapten op maken van desinfectiemiddelen, stoppen weer
Ongeveer 25 bedrijven die vanwege de coronapandemie desinfectiemiddelen voor de zorg en andere professionele sectoren zijn gaan maken,zijn daar snel weer mee gestopt. Het op een goede manier produceren of verhandelen bleek niet haalbaar of rendabel genoeg. Dat melden de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Handdesinfectiemiddelen zijn biociden en moeten eigenlijk aan bepaalde toelatingseisen voldoen. Maar dankzij tijdelijke vrijstellingen, kunnen bedrijven relatief makkelijk in dat gat in de markt springen, aldus de twee toezichthouders. Zo begonnen onder meer een ijsfabriek en een aantal drankproducenten dit voorjaar met het maken van handdesinfectiemiddelen voor de bestrijding van corona.

06.41 - Maatregelen in Brabantse stembureaus
Door gemeentelijke herindelingen zijn er vandaag gemeenteraadsverkiezingen in een aantal Brabantse gemeenten. Wie mogelijk besmet is met corona mag niet zelf naar het stemlokaal komen, maar kan via een machtiging alsnog zijn of haar stem uitbrengen. Verder moet in de stemlokalen voldoende afstand worden gehouden en krijgen kiezers het verzoek een mondkapje te dragen. Er staan kuchschermen tussen kiezers en medewerkers van de stembureaus en kiezers hoeven hun identiteitsbewijs alleen te tonen, niet te overhandigen.

In sommige zorginstellingen zijn mobiele stembureaus ingericht, waar alleen bewoners en medewerkers kunnen stemmen. Een stemlokaal in Boxtel bleek door de extra veiligheidsvoorschriften van het RIVM niet geschikt te zijn voor de verkiezingen van woensdag. Daarom is op een parkeerplaats in de wijk een speciale stemtent opgezet.

In Vught is een drive-instembureau ingericht, waar kiezers vanuit hun auto kunnen stemmen. Ambtenaren van de gemeente Den Haag bemannen woensdag een stembureau in de gemeente Boxtel. Ook komen vertegenwoordigers van het ministerie en de kiesraad op bezoek bij de verschillende gemeenten. Ze willen in verband met de aankomende landelijke verkiezingen zien hoe het aangepaste stemproces verloopt.

06.39 - Crowdfundingsactie voor horeca
Om horeca en clubs overeind te houden, gaat een grote crowdfundingactie van start. De bedoeling is dat deze begint in Nederland en erna in heel Europa wordt uitgerold. De zogeheten Local Legends-campagne is een initiatief van het bedrijf Ticketswap, de stichting Cosimo voor cultuurmakers en crowdfundingplatform GoFundMe.

Horecaondernemers, clubs en podia kunnen zich bij GoFundMe aanmelden om een crowdfundingpagina aan te maken. De initiatiefnemers geven deelnemers zo nodig hierover uitleg. De hoop is dan dat individuen en bedrijven gaan doneren aan horeca en clubs uit hun omgeving die zich hebben aangemeld bij het platform.

03.30 - Op het nippertje tóch een IDFA
De bioscopen openen net op tijd weer de deuren voor de 33e editie van het International Documentary Festival Amsterdam (IDFA). Het jaarlijkse documentairefestival is dit keer vanwege het coronavirus zowel in de filmtheaters als online.

Minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur) opent het IDFA woensdagavond in een online openingsceremonie.

02.19 - Verbeteringen corona-app
De volgende versie van de app CoronaMelder zal naar verwachting minder valse meldingen geven. Dat schrijft minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) in een brief aan de Tweede Kamer. Na een update moet de app obstakels zoals muren en ramen beter opmerken.

Nu is het mogelijk dat mensen een melding krijgen van de app, terwijl zij niet in de buurt zijn geweest van iemand anders of zelfs gescheiden waren van diegene door een muur of raam. Wie een notificatie krijgt van de app, wordt dringend geadviseerd tien dagen in thuisisolatie te gaan.

01.54 - Geen anderhalve meter afstand in onderwijs als dat niet kan
Docenten en ander onderwijspersoneel in het voortgezet onderwijs, mbo, hbo en op de universiteit hoeven geen anderhalve meter afstand te houden als zij anders niet 'op gepaste wijze' hun werk kunnen doen. Dat schrijft coronaminister Hugo de Jonge in een brief aan de Tweede Kamer.

Ook leerlingen en studenten mogen afwijken van de afstandsregel als zij anders geen les kunnen volgen. Op basisscholen hoefden kinderen al geen afstand te houden tot volwassenen.

01.35 - Vanaf maart elke maand iedereen testen
Iedereen in Nederland moet zich in maart volgend jaar gemiddeld 1 keer per maand kunnen laten testen op het coronavirus, ongeacht of je klachten hebt of niet. Die 'stip op de horizon' schetst het kabinet in een brief aan de Tweede Kamer.

Met dit plan moeten er 10 miljoen testen per maand kunnen plaatsvinden. Volgens zorgminister Hugo de Jonge gelden voor deze ambitie geen limieten, ook niet in financiële zin.

00.03 - Omzet industrie daalt door corona
De omzet van de industrie is in het derde kwartaal bijna 8 procent lager uitgekomen dan een jaar eerder, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Mede door de effecten van de coronacrisis genereerden industriële producenten in juli, augustus en september minder omzet. Voor aardolieproducenten was de negatieve omzetontwikkeling het grootst.

23.29 KNVB haalt amateurclubs uit bekertoernooi
Het toernooi om de KNVB-beker zal dit seizoen zonder amateurclubs worden afgerond. De voetbalbond haalt de 26 amateurclubs die zich voor het hoofdtoernooi hadden geplaatst, uit het speelschema vanwege de aanhoudende coronamaatregelen. Dat kondigde KNVB-directeur Jan Dirk van der Zee (amateurvoetbal) dinsdagavond aan in het NOS-radioprogramma Langs de Lijn En Omstreken.

Eerder besloot de KNVB alle duels in de eerste ronde van het bekertoernooi met amateurclubs te verplaatsen van eind oktober naar begin december.