Ik heb het al vaak gezien. Verdachten die in de rechtszaal horen dat ze moeten blijven. Ze hebben al een tijd in voorarrest gezeten en zijn vrijgelaten onder voorwaarden. En dan komt de dag dat ze hun straf horen. Ze zijn nog even afgezet door partner en kinderen. En ze komen via de voordeur als vrij man binnen (veroordeelden zijn meestal mannen) Maar wel met een sporttas met schone was en een tandenborstel. En dan vertelt de rechter je dat je meteen je straf gaat uitzitten. Bam. Je vrijheid kwijt, afgevoerd met de boevenwagen.

Donderdag overkwam dat ook de ex-schoonzoon van Klaas Otto. Tijdens zijn rechtszaak was hij weerbaar en overtuigd dat ze bij hem toch écht aan het verkeerde adres zijn. Deze keer was anders. Hij belde vooraf buiten nog met zijn advocaat die al stond te wachten voor de zaal. Je voelde door de telefoon even de twijfel van: ga ik naar binnen? Bepakt en bezakt met twee volle tassen liep hij zonder iets te zeggen de zaal in. Terwijl parketpolitie zich overal in de zaal opstelde, ging de verdachte bezorgd en gespannen in zijn stoel zitten luisteren naar wat de rechter allemaal te vertellen had over hem. En zo ging hij niet voor de volle twaalf jaar maar zes jaar de bak in.

Hij was niet de enige. Twee andere mannen kregen ook jarenlange straffen en konden meteen door naar het cellenblok. Voor twee Zeeuwse medeverdachten gold hetzelfde. Hun vriendinnen luisterden mee op de publieke tribune achter glas. Toen ze hun celstraf hoorden, mochten ze ook blijven. "Mogen onze vriendinnen nog even de tassen uit de auto halen?", vroegen ze aan de rechtbankvoorzitter. Ze hadden kennelijk nog een klein beetje gehoopt dat ze dus terug naar huis konden. Nee dus. Eén voor één gingen ze mee met de politie, de bus in, naar een lege cel ergens in het land. Er is altijd onderdak bij de Dienst Justitiële Inrichtingen, of het nou in Vught is, Veenhuizen, Zaanstad of Zutphen.

Zo'n moment: u mag mee naar beneden. Dat is en blijft bijzonder en bijna aangrijpend. Hoe kun je daar rustig naar toe leven? Sommigen slaan op de vlucht. Maar ook na jaren Dubai of Spaanse Costa's blijft die straf als een molensteen om je nek hangen. Ze vergeten je niet zomaar bij justitie.

Het moet een raar gevoel zijn, te weten dat de overheid de zorg voor je overneemt en je leven gaat bepalen. Je partner, gezin, familie en vrienden staan voorlopig op afstand. Sinterklaas, Kerstmis, verjaardagen, vakanties: vergeet het maar. Je bent op jezelf aangewezen.

Alleen al in deze drugszaak werden donderdag negen mensen veroordeeld. Misdrijven plegen is straf riskeren. Dat is duidelijk. Maar het is wel een hele stap om te gaan wonen in zo'n kleine gesloten wereld vol strenge regels die de bajes toch is.

In de hele coronatijd hebben we steeds het gevoel dat we onze vrijheid kwijt zijn geraakt. En dat gevoel is begrijpelijk. Maar we springen als we willen zo op de fiets, we gaan op visite of in een park zitten of we doen boodschappen. Spontaan, impulsief, wanneer we willen. Dat kan niet in een gevangenis. Daar wordt je agenda voor je bepaald. Het gevangenisritme zegt dat je soms zestien uur of langer in de cel zit.

Uitjes die zijn er wel. Je kunt op bepaalde tijden naar de bezoekruimte, de werkplaats, sporthal en luchtplaats. Voor wie het eens wil uitproberen? Ga eens zestien uur op je slaapkamer zitten. Denk er een toilet bij. Laat iemand eten en drinken naar binnen schuiven. Je gaat al snel rondjes lopen, naar buiten kijken of iets lezen. En dat een paar maanden of jaren. Ik denk dat het vies tegenvalt.