Het rijk heeft de adressen van alle PAS-melders op internet gezet. Maar de journalist die er tijd in steekt om (een deel van) die adressen af te bellen, wordt weinig wijzer. Verreweg de meeste boeren hebben geen zin om er veel over te vertellen en houden nieuwsgierigen beleefd op afstand.

Niet op orde
“Ik zou hier in de buurt niet weten om welke collega’s het gaat”, zegt veehouder (en ex ZLTO-voorman) Hans Huijbers uit Wintelre. “Er hangt toch en beetje de sfeer omheen dat je je zaakjes niet op orde hebt. Dat is niet zo maar ik denk wel dat het de reden is waarom de meesten er niet over praten”.

Stefan Bogers uit Hoogerheide wil, na enige aarzeling, wel praten. En hoe langer het gesprek duurt, hoe enthousiaster hij vertelt. Niet meteen over wetten en stikstof maar wel over het bedrijf zoals hij dat voor zich ziet: een boerderij met ruim honderd stuks vleesvee “Blonde d’Aquitaine”, op de Brabantse Wal “precies op de grens van zand en klei”, gecombineerd met een boerderijcamping “maximaal vijftig staanplaatsen”.

Diepgevroren vlees
Bij de boerderij hoort ook een automaat waar klanten diepgevroren vlees kunnen kopen. Vlees van de koeien van de boerderij geslacht door een lokale slager. Elke twee weken wordt het vlees van een hele koe zo weggezet.

Stefan heeft die boerderij nog niet. Het is het bedrijf waar hij al jaren werkt maar de eigenaar heeft geen opvolger. Jaren geleden stelde die boer en de boerin met Stefan een overnameplan op en langzamerhand komt de deadline steeds dichterbij. Over pakweg twee jaar zou Stefan de eigenaar kunnen zijn van zijn droomboerderij.

Maar het zou ook wel eens anders af kunnen lopen.

Melding is nu waardeloos
In 2018 is op de boerderij een stal vervangen. “Er stond een compleet vervallen stal. Die hebben we vervangen. De nieuwe is gebouwd volgens de Beter Leven-normen”, aldus Stefan. Volgens de regels van dat moment was voor die stal geen vergunning nodig, een melding bij de autoriteiten was genoeg. Dat PAS-systeem is in 2019 door de Raad van State van de tafel geveegd. Nederland belandde in de stikstofcrisis, de melding is nu waardeloos en de nieuwe stal heeft geen vergunning.

Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu dringen aan op handhaving. Volgens hem moeten de provincies optreden tegen de boeren die geen vergunning hebben. In Brabant zijn dat er bijna 500.

Einde bedrijf
Stefan: “Als dat er van komt en wij krijgen een boete opgelegd, is dat het einde van de plannen. Die financiële ruimte is er gewoon niet. Dan is het einde bedrijf. En wij hebben alles gewoon volgens de regels gedaan; ík heb geen fouten gemaakt”.

Het gaat niet per se om hem, zegt Stefan: “Ik ben jong. Ik kan nog iets anders beginnen. Het zou jammer zijn van al de energie die we er nu in steken. Het wordt een jaartje vloeken maar ik kom er wel. Maar de boer die mij zijn bedrijf wil verkopen… de opbrengst is zijn pensioen. En zo zijn er heel veel. Dat is toch wel heel triest als je je hele leven boer bent geweest. Die mensen hebben écht hulp nodig.”

De drieduizend Nederlandse PAS-melders vormen een probleem waar de politiek nog niet uit is. In een reeks van drie verhalen legde Omroep Brabant het probleem uit. Dit is aflevering 3, over boer Stefan Bogers uit Hoogerheide. De eerste aflevering van de serie ging over het ontstaan van de kwestie, de tweede over het juridische gevecht tussen milieuorganisaties en de provincies.