Begrafenissen en crematies steeds vaker door gemeente betaald en geregeld
Van gemeentewege. Zo worden uitvaarten officieel genoemd als ze door gemeenten worden geregeld en betaald. Vaak gaat het om overledenen zonder geld of nabestaanden die de begrafenis of crematie niet willen betalen. In zulke gevallen zijn gemeenten, waar de dode is gevonden, verplicht de uitvaart te regelen. Dit zijn in de regel sobere begrafenissen en crematies, met weinig of geen familie en vrienden die erbij aanwezig zijn.
Het regelwerk rond zo'n uitvaart is tijdrovend, blijkt uit een rondvraag langs alle Brabantse gemeenten. Dat zit zo: als iemand sterft, moeten familieleden worden geïnformeerd. Als zij niet (snel) te vinden zijn, begint een ware zoektocht naar nabestaanden. Ambtenaren speuren in het huis van de overledene naar aanwijzingen.
Het duurt soms enkele dagen voordat nabestaanden worden gevonden. “Er wordt gezocht in adres- en telefoonboekjes, mensen in die boekjes worden gebeld of er wordt gezocht via de Burgerlijke Stand”, schrijft de gemeente Helmond.
Geen contact
Als er familieleden zijn, krijgen zij de opdracht de uitvaart te regelen. Maar soms is er veel weerstand. Nabestaanden zeggen bijvoorbeeld dat ze al lang geen contact meer hebben met de overledene. Of dat zij bang zijn te moeten opdraaien voor de kosten. Soms hebben nabestaanden dit geld niet. In de regel dringen gemeenten er dan toch op aan de uitvaart zelf te regelen. "Het is niet aan de gemeenschap dit te betalen, maar aan de familie", schrijft Helmond. Gebeurt dit niet, dan schakelt de gemeente zelf een uitvaartondernemer in.
Afgelopen vijf jaar gebeurt dit steeds vaker, blijkt uit de rondvraag. Van alle Brabantse gemeenten gaven er 40 informatie. Zij regelden vorig jaar 109 uitvaarten en tot en met juli van dit jaar al 68. Dit aantal ligt vermoedelijk hoger, omdat enkele gemeenten geen gegevens over dit jaar aanleverden. Ter vergelijking: in heel 2018 kwam het 83 keer voor. In totaal sterven in onze provincie jaarlijks zo'n 23.000 mensen.
Nergens in onze provincie zijn dit jaar zoveel uitvaarten van gemeentewege als in Tilburg: 31. Tot augustus moest de gemeente gemiddeld elke week een uitvaart regelen. Hoe dat komt weet Tilburg niet.
Wel wijst ze naar achterliggende redenen: eenzaamheid en ruzies binnen families spelen een belangrijke rol. “Hierdoor willen nabestaanden de uitvaart niet regelen en betalen”, schrijft de gemeente Tilburg. Ook is er vaak armoede in het spel.
Cremeren of begraven?
Gemeenten gaan verschillend om met de vraag of iemand wordt gecremeerd of begraven. De meeste proberen erachter te komen wat de wens van de overledene was en gaan daarin mee. Maar soms gaan gemeenten simpelweg voor de goedkoopste optie: cremeren.
Of hier nabestaanden bij aanwezig mogen zijn, verschilt per gemeente. "Er is dan geen ruimte voor eigen inbreng of afscheid door familie of vrienden. Afscheid nemen, receptie, afscheidsdienst, zijn geen onderdeel van het eenvoudige pakket dat door de gemeente wordt betaald", schrijft de gemeente Helmond. Geldrop-Mierlo is coulanter. Als nabestaanden de uitvaart niet regelen, mogen vrienden, kennissen of buren er wel bij zijn. In Veldhoven is dat ook het geval.
Eenzame uitvaarten
In sommige gevallen zoekt de gemeente wel, maar vindt ze geen nabestaanden. Of zijn familiebanden al zo lang verbroken dat ze er alleen nog op papier zijn. In zulke gevallen zijn nabestaanden ook niet aanwezig bij de uitvaart. Dan spreekt men van een eenzame uitvaart.
Deze komen sporadisch voor. In Den Bosch bijvoorbeeld 13 keer sinds 2013. Hier zitten vaak schrijnende verhalen achter van eenzaamheid. Soms is op deze uitvaarten naast de uitvaartondernemer of een gemeenteambtenaar niemand aanwezig om iemand de laatste eer te bewijzen.
Kosten verhalen
Naast het regelwerk komt ook de rekening op het bordje van de gemeente terecht. Door de toename van dit soort uitvaarten, stijgen ook de kosten. Veertien gemeenten geven aan dat ze vorig jaar in totaal 187.215 euro uitgaven voor 98 uitvaarten, 1910 euro per overledene. Hierbij zijn kosten voor de inzet van ambtenaren niet meegerekend.
Dit bedrag zou hoger zijn uitgevallen, als gemeenten de uitvaartkosten niet zouden verhalen op de overledene of familieleden. Zo doen ambtenaren onderzoek naar verzekeringen en bankrekeningen. Ook kijken zij tijdens een huisbezoek bij een overledene of er waardevolle spullen zijn, zoals sieraden of witgoed. Die kunnen later eventueel worden verkocht.
Zo gaf de gemeente Breda met een aantal randgemeenten vorig jaar 71.000 euro uit aan dit soort uitvaarten, waarvan ze uiteindelijk 33.000 euro terugkregen.