In het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw kwamen voormalige Molukse militairen van het KNIL met hun gezinnen naar ons land. Ze werden aanvankelijk ondergebracht in kampen zoals Westerbork en Lunetten in Vught. Later vonden ze onderdak in onder meer Helmond, maar veel Molukkers hebben al die al dan niet tijdelijke huisvestingen zelden als prettig ervaren. De Molukse gemeenschap was bovendien beloofd dat ze terug kon keren naar de Molukken. Daar is het nooit van gekomen.

Trees Kawarnidi-Noesmesse: ”Ons gezin heeft op veel plekken in Nederland gewoond. In Westerbork, in Limburg, bij Arnhem, in Nistelrode en in Ommen, waar ik ben geboren. Het voelde steeds als een volksverhuizing zodra we weer ergens anders naar toe moesten.”

“Uiteindelijk zijn we in Helmond terechtgekomen. Een huis met verschillende verdiepingen en trappen, dat was wennen. Hier vormden we een gemeenschap binnen een gemeenschap. Het zijn altijd verschillende culturen geweest. Dit ervaar ik ook in Nistelrode, waar ik woon”, vertelt Trees. Haar moeder en zus wonen nog wel in Helmond.

‘Oma Noes’, zoals haar moeder liefkozend wordt genoemd, is met haar 89 jaar zelfs de oudste Molukse inwoonster van Helmond. Haar man, Frans Noesmesse, overleed in 1984. Hij ligt op de begraafplaats aan de Molenstraat. Bij het graf van deze oud-KNIL’er is deze woensdag een eerste gedenkteken onthuld, dat door de gemeente wordt betaald.

“Mijn moeder had er graag bij willen zijn, maar haar gezondheid stond dat niet toe. Bovendien maakt deze dag veel emoties los. Het zijn van die dagen waarop ze weer verlangt naar Indonesië. Dat blijft haar grootste wens: voor één keer teruggaan. Dat is ons ook beloofd”, legt Trees de vinger op de zere plek. “Onze ouders is voorgespiegeld dat ze ooit terug zouden mogen keren. Dat is ook één van de redenen waarom ze zo vasthouden aan hun eigen cultuur, al besef ik dat dit de integratie niet ten goede komt.”

Met alle gevolgen vandien. Trees: “Mijn moeder is hier in Helmond wel eens voor stomme Turk uitgemaakt omdat ze met een hoofddoek door de stad liep. 'Maar ik kan heus wel Nederlands spreken', reageerde ze toen. Pijnlijk toch?”

De gemeente komt de Molukse gemeenschap nu tegemoet. Grafrechten van KNIL-militairen en hun echtgenoten worden voor maximaal vijftig jaar door de gemeente betaald. Ook wordt, voor wie dat wil, een speciaal KNIL-gedenksteen naast het bestaande graf geplaatst. Burgemeester Elly Blanksma: “Door het plaatsen van een gedenkteken hopen we bij te dragen aan eerherstel van de Molukse KNIL-militairen. Bovendien worden de graven zo voor iedereen herkenbaar.”

Bij de herdenking sprak ze de Molukkers toe. "Het is koud buiten, maar warm in mijn hart. Ik erken het leed dat jullie is aangedaan", zei ze. Blanksma zegt dat de manier waarop er in Nederland en dus ook Helmond met de Molukkers is omgegaan, nog altijd een heel gevoelige kwestie is.