Brabant telt 25 procent van alle PAS-melders in Nederland. Dat zijn boeren die buiten hun schuld geen volledige stikstofvergunning hebben. In 2015 werd het Plan Aanpak Stikstof (PAS) in het leven geroepen. Voor boeren was het niet nodig om voor een uitbreiding een vergunning aan te vragen. Een melding maken was voldoende. De rechter zette daar in 2019 een streep door. Sindsdien zijn de PAS-melders dus feitelijk in overtreding. Ze stoten namelijk meer stikstof uit dan waar ze een vergunning voor hebben.

De verschillende uitkoopregelingen van het Rijk moeten uitkomst bieden. De hoop is dat zoveel boerenbedrijven vrijwillig stoppen dat er genoeg stikstofruimte vrijkomt om de natuur te herstellen én de PAS-melders te helpen.

Op dit moment moet er over 406 PAS-melders in Brabant nog een beslissing worden genomen. Er moet bij hen gekeken worden of ze inderdaad extra stikstofruimte nodig hebben voor een vergunning. Die stikstofruimte moet dan wel ergens vandaan komen.

Stikstofminister Christianne van der Wal bracht eind november vorig jaar een bezoek aan Brabant. Ze zei vaart te maken met het uitkopen van de zogenoemde piekbelasters, zodat deze PAS-boeren zo snel mogelijk een vergunning kunnen krijgen.

Inmiddels kiest het Rijk ervoor om met die vrijgekomen stikstofruimte niet alleen eerst een deel te bestemmen voor natuurherstel, maar daarna ook woningbouw en een paar infrastructuurprojecten te vergunnen. De PAS-melders staan dus weer achteraan in de rij.

Geen inspraak provincie
Volgens de Gedeputeerde Elies Lemkes kan de provincie niet beschikken over de stikstofruimte die vrijkomt na uitkoop van de piekbelasters. "Wij kunnen de PAS-melders dus geen voorrang geven. Hoe graag we dat ook zouden willen, daar gaat het ministerie over. Wij zetten wel druk op het Rijk om PAS-melders voorrang te geven", zegt Lemkes

Maar de provincie heeft zelf ook de mogelijkheid om PAS-melders sneller te legaliseren. Het Rijk heeft namelijk voor provincies 250 miljoen euro beschikbaar gesteld voor zogenoemde versnellingsmaatregelen.

Daar is alleen nog weinig van terecht gekomen, volgens de ZLTO. Ook kan de provincie stikstofruimte die vrijgemaakt wordt door bijvoorbeeld een boerderij op te kopen, in een eigen doelenbank stoppen. Als een soort tegoed dus. Brabant heeft twee van die 'spaarpotjes'. Eentje voor logistiek park Moerdijk en een voor infrastructurele projecten.

Prioriteitenladder
In maart diende de SP een motie in om te bespreken wie er prioriteit moet krijgen bij de verdeling van de stikstofruimte, en te komen tot een soort prioriteitenladder. Het voorstel haalde het niet. Tot frustratie van SP-Statenlid Irma Koopman. “Deze discussie moet heel erg nodig gevoerd worden”, zegt Koopman. "Het is jammer dat er zo weinig open discussie over is."

Binnenkort zitten er 15 partijen in de Provinciale Staten van Brabant, die allemaal iets anders willen. "Ik zou het heel kwalijk vinden als PAS-melders op de laatste plaats komen, omdat we geen duidelijke prioriteiten hebben afgesproken met elkaar.”

Dat de provincie geen zeggenschap heeft over de stikstofruimte die vrijkomt na uitkoop van piekbelasters, is volgens de ZLTO ook niet helemaal waar. Herman Litjens: "Het Rijk bepaalt eerst waar de meeste ruimte naartoe gaat. Maar dat wat er overblijft, daar heeft de provincie wel degelijk iets over te zeggen. Daar kan je ook keuzes in maken. Het is een kwestie van vastleggen in een beleidsregel."

Coalitie vormen
Eind april moet duidelijk worden aan welke voorwaarden boeren moeten voldoen om in aanmerking te komen voor de verschillende piekbelastersregelingen van het Rijk. Pas dan wordt langzaam helder hoeveel stikstofruimte dat oplevert en of dat voldoende is om Brabant van het slot te krijgen en ook de PAS-melders een vergunning te (kunnen) geven. In de onderhandelingen voor een nieuwe coalitie in Brabant zal het in elk geval onderwerp van gesprek zijn.