Er mag in Brabant, net als in de rest van Nederland, veel minder stikstof neerslaan in de natuur. Om een flinke slag te slaan, komt het Rijk met verschillende opkoopregelingen.

Het Rijk verwacht vooral veel van de 'woest aantrekkelijke' regeling van stikstofminister Christianne van der Wal. Als boeren stoppen, krijgen ze 120 procent van de marktwaarde van hun bedrijf. Wanneer een boer voor deze regeling in aanmerking komt, is nog onduidelijk.

Gedwongen onteigening
Levert de vrijwillige uitkoop van boeren te weinig op, dan heeft het Rijk dwingende maatregelen achter de hand. In de volksmond: gedwongen onteigening. Na de Provinciale Statenverkiezingen gooide BBB meteen een breekpunt op tafel. Ze wil geen enkele vorm van onteigening.

Volgens onafhankelijk jurist Arjan van Delden is dat helemaal niet slim. "Bij onteigening moeten eigenaren helemaal schadeloos gesteld worden. Dat geldt voor het vermogen, maar ook voor het inkomen. Boeren met een goed lopend bedrijf, hebben recht op een vergoeding waarmee ze het bedrijf ergens anders kunnen voortzetten."

Staatssteun
De ondernemer krijgt dan dus ook geld voor de aankoop van een ander bedrijf, de verhuizing en alles wat daarbij komt kijken. Bij een vrijwillige uitkoop krijg je dat allemaal niet.

Minister Van der Wal komt binnenkort met een 'woest aantrekkelijke' regeling voor die vrijwillige uitkoop: de LBV+. Ondernemers krijgen dan meer dan de marktwaarde van hun bedrijf. Dat de regeling er nog steeds niet is, komt doordat die gezien kan worden als staatssteun.

Volgens Brussel mag er bij vrijwillige verkoop niet méér betaald worden voor een bedrijf dan het waard is. Onderhandelingen lopen nog. Wat wél duidelijk is, dat bedrijven die gebruik maken van de aantrekkelijke regeling van Van der Wal niet ergens anders verder mogen boeren. De uitkoopvergoeding mag dus niet gebruikt worden voor een nieuw bedrijf over de grens.

Eerst onderhandelen
Onteigening moet aan strenge eisen voldoen, legt jurist Van Delden uit. "Er moet altijd eerst onderhandeld worden. Onteigening is het laatste middel, maar vaak zie je dat ze het vooraf al eens zijn over volledige schadeloosstelling. Daadwerkelijk onteigenen is dan niet meer nodig. Als je er dan samen uitkomt wordt de schadeloosstelling niet gezien als staatssteun." En daarom is het volgens de jurist in het belang van alle partijen om onteigening juist niet uit te sluiten.

Dat veel boeren zich verzetten tegen onteigening is niet zo gek. Gevoelsmatig is het oneerlijk als je eigendom wordt afgepakt. Maar door de mogelijkheid open te houden om te onteigenen, krijgt de ondernemer de beste financiële vergoeding en een beter toekomstplaatje.

Als boeren niet gedwongen kunnen worden om te stoppen, lopen ze nog een ander gevaar: het intrekken van de natuurvergunning. Jurist Van Delden: "Als de natuur verder achteruitgaat, kan de rechter de overheid dwingen om die vergunningen in te trekken. Ondernemers moeten dan feitelijk stoppen met hun bedrijf, want er is geen vergunning meer voor uitstoot. In dat geval houden ze weinig over. Geen volledige schadeloosstelling en een bedrijf dat niet kan worden voortgezet."