Dit is waarom de berm vol met zwerfafval ligt

20 april 2023 om 19:00 • Aangepast 5 mei 2023 om 02:03
nl
Waarom gooien we afval in de berm? Dat vraag je je misschien wel af na het lezen van het verhaal met Marco Sep uit Veghel. Hij prikt vrijwillig afval en schrok laatst zo erg van het vele afval in de berm, dat hij zijn frustratie deelde op LinkedIn. Gedragswetenschapper Kees Keizer heeft wel een verklaring.
Profielfoto van Bart Elzendoorn
Geschreven door
Bart Elzendoorn

Eerst die frustratie van Marco. Want daar staat hij niet alleen in, zegt Keizer. “Mensen storen zich enorm aan zwerfafval. Eigenlijk scoort alleen hondenpoep hoger.”

Voordat we naar de waaromvraag gaan, benadrukt Keizer dat het de realiteit is dat het vaker goed gaat dan niet. “Bij veel mensen is de basis goed en is opruimen de norm. En die gooien dus ook netjes hun rommel in de prullenbak. Maar dat valt niet op, omdat we dat normaal vinden. Maar als iemand achteloos zijn autoraampje opendraait en een blikje naar buiten gooit, dan valt dat op. Dat vinden we niet fijn.”

"Je gooit sneller wat op de grond als er al wat ligt."

Volgens Keizer belandt veel zwerfafval gelukkig niet expres op de grond. Vaak is de intentie van mensen wel goed. Hij geeft een voorbeeld. “Je wil een leeg blikje in de prullenbak doen, maar die zit eigenlijk net te vol. Dus zet je het blikje maar op de prullenbak. Zonder dat je er rekening mee houdt dat het blikje dan weg kan waaien en dus op de grond valt.”

Of men vergeet het. Je hebt in het park gezeten, je verzamelt je spulletjes en de rommel en ziet een blikje over het hoofd.

Helder. Maar hoe zit het dan met de berm naast de op- en afrit van de A50, die vol rotzooi ligt? Dat is geen plek waar je je troep vergeet, maar waar je het bewust naar buiten gooit. Waarom doen we dat? “Gemak”, zegt Keizer. “Maar wat daar het meest aan bijdraagt is de aanwezigheid van ander zwerfafval. Je gooit sneller wat op de grond als er al wat ligt. Het is kuddegedrag.”

Campagnes die laten zien hoeveel rommel er op straat ligt, werken om die reden volgens Keizer ook averechts. Omdat de focus dan op het verkeerde gedrag ligt, terwijl je beter het goede gedrag kunt laten zien. “Wat Marco doet is echt heel goed. Juist daarom had ik wel een foto van hem in actie willen zien. Zet hem en andere afvalprikkers in het zonnetje. Laat de schone dingen zien. Het laten zien van het goede is het middel om het gedrag te beïnvloeden.”

"Niemand wordt graag aangesproken op zijn gedrag."

Wat ook werkt is sociale controle. Er is onderzoek gedaan naar plekken waar veel zwerfafval ligt. Parkeerplaatsen naast de snelweg, steegjes of industrieterreinen. “Dat zijn allemaal anonieme plekken, met weinig sociale controle. Je gooit niet zo snel je blikje weg in een hofje waar allemaal mensen wonen omdat daar sociale controle is.”

Nu is er een kleine groep die zich nergens wat van aantrekt. Een groep waar opruimen niet de norm is. “Maar die groep is wel gevoelig voor andere mensen. Je kan lak hebben aan een stiltecoupé, maar niemand wordt graag aangesproken op zijn gedrag.”

Ken jij ook een berm die vol zwerfafval ligt? Laat ons weten waar, door een email te sturen.

Dr. Kees Keizer weet waarom we afval op straat gooien.
Dr. Kees Keizer weet waarom we afval op straat gooien.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Deel dit artikel
Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!