Om te snappen wanneer iemand in een EBI of AIT terecht komt, moeten we eerst kijken naar het soort gevangenis waar je als crimineel in terecht kunt komen. "Eigenlijk zijn er net zoveel smaken als dat er gevaarsrisico's zijn", legt advocaat Mark Nillesen uit. Hoe groter het risico, hoe strenger de instelling. Met als bovenste trap: de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. En de AIT zit daar vlak onder.

Die risico's hebben vooral te maken met hoe gevaarlijk een crimineel eigenlijk is. "En bij de EBI zit vluchtgevaar daar eigenlijk altijd bij", gaat Nillesen verder. Maar het geldt ook als iemand een gevaar vormt voor de openbare veiligheid of veel contact heeft met de buitenwereld. Als daar geruchten over rondzingen, bijvoorbeeld over ontsnappingsplannen die iemand heeft, kan dat via een melding terecht komen bij het Gedetineerde Recherche Informatiepunt (GRIP). Het maakt dan niet uit van wie de tip komt en niet eens of het waar is.

"Als die informatie er eenmaal ligt, is die zo hard als steen. Elk half jaar wordt het vervolgens getoetst of het nog klopt", vertelt Nillesen. Daarnaast wordt er jaarlijks gekeken of het verblijf in de EBI nog een passende maatregel is, bij hoe iemand zich gedraagt. Daar rolt dan een advies uit.

Voor Rico 'de Chileen' R. betekende dit dat hij na vijf jaar overgeplaatst werd van een Extra Beveiligde Inrichting (EBI), naar een Afdeling Intensief Toezicht (AIT). Een trapje omlaag qua strengheid, dus. "Maar het is niet alsof je dan in een soort jaren-60-hippie-toestand wordt geplaatst", zegt zijn advocaat Leon van Kleef. "De AIT is een lightvariant van de EBI, maar dan zit je met vijf mensen op de afdeling en mag je wat meer familie bellen."

Daarentegen is de AIT als EBI-light nog steeds ontzettend streng. "Waar de EBI echt een laatste redmiddel is, zit een AIT daar net onder", zegt Nillesen. "De EBI zit heel dicht tegen marteling aan, omdat je daar volledig afgezonderd wordt. Daar word je psychisch gebroken. Mensen raken daar vervreemd van de wereld."

En precies dat stapje richting de maatschappij is voor Rico R. nu relevant. Begin 2025 zou deze zakenpartner van Taghi namelijk weer vrijkomen, waardoor het volgens de reglementen juist belangrijk is om hem naar een minder strenge inrichting af te schalen. "Zo kan hij zich langzaam voorbereiden op een terugkeer in de maatschappij", legt de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) daarover uit.

Daarmee zet Rico R., na vijf jaar in de EBI in Vught te hebben gezeten, een traptrede omlaag in het strenge gevangenisregime. Volgens de rechters is er namelijk geen nieuw politieonderzoek waaruit blijkt dat hij wil vluchten of een gevaar vormt, dus is een verlenging van zijn verblijf "onredelijk, onbillijk en niet juist".

Daarentegen is het dossier van Rico R. nog steeds een lopende zaak in hoger beroep en wordt er vanuit het OM aan een nieuwe strafzaak gewerkt. Dus wanneer en of 'de Chileen' vrijkomt, dat is nog niet zeker.

Wil je meer weten over de EBI in Vught? Kijk hier onze aflevering van HOE..? over de inrichting.