'Niemand hoeft alleen te sterven', vinden waakmaatjes Williejan en Matty
"Het is een voorrecht om in de laatste fase van iemands leven iets te kunnen betekenen voor een patiënt, maar ook voor de familie", zegt waakmaatje Williejan. "Kleine families lopen vaak op hun tandvlees als iemand al lang ziek is. Je merkt dat ze het fijn vinden dat ze een moment van rust kunnen nemen, wetende dat er iemand bij hun naaste is."
Marjan Verhallen kon dankzij een waakmaatje van het Elkerliek Ziekenhuis de nodige rust nemen toen haar zus in de laatste fase van haar leven in het ziekenhuis lag. "Wij hebben een heel kleine familie en niet iedereen kon naar het ziekenhuis komen. Mijn dochter en ik waren al tien dagen op rij bezoekuren aan het afwisselen", vertelt ze.
"We hadden echt een avond rust nodig om het vol te houden en toen kwam er een waakmaatje. Ik vind het heel mooi dat mensen zich hier voor inzetten."
"Heel zinvol dat je iets kunt betekenen."
Matty en Williejan lazen in een lokaal blad over het idee achter het project en meldden zich met volle overtuiging aan. "Het motto achter het project is: niemand hoeft alleen te sterven. Het is heel zinvol dat je daar iets in kunt betekenen", zegt Williejan.
De waakmaatjes zijn ook bedoeld voor terminale patiënten die geen familie hebben of geen familie in de buurt hebben. Williejan en Matty hebben dat nog niet meegemaakt en hebben tot nu toe beide bij twee patiënten gewaakt waarvan de familie rust kon gebruiken.
"Ik vond het de eerste keer heel spannend", zegt Matty. "Wat je voor iemand kan betekenen, ligt aan of iemand wakker is of dat iemand al ver weg is. Ik heb bij twee vrouwen gewaakt die zelf niet veel contact zochten en vooral aan het rusten waren. Dan stel je jezelf voor en laat je van tijd tot tijd weten dat je er bent. Als iemand onrustig is, zeg je geruststellende dingen", vertelt ze.
"Je merkt dat een patiënt het fijn vindt dat hij of zij niet wakker wordt in een totale leegte en dat er iemand is. Bij een tijdelijk moment van helderheid kan je iemand geruststellen en dan merk je dat iemand daar kort op reageert", zegt Williejan.
De vrijwilliger heeft het één keer meegemaakt dat een patiënt in zijn bijzijn de laatste adem uitblies. "Ik sprak kort daarvoor de familie en had het ze zo gegund dat zij erbij konden zijn. Als er iets verandert in een situatie komt de verpleging erbij en proberen zij zo snel mogelijk de familie erbij te halen. Ik vond het heel jammer voor deze familie dat dat niet kon", vertelt Williejan.
Als waakmaatje moet je dit soort situaties los kunnen laten, denkt Williejan. "Ik fiets naar huis, drink een kopje koffie met mijn vrouw, heb het er kort over en ik heb dan geen moeite om het van me af te zetten."
Matty denkt dat het vrijwilligerswerk niet voor iedereen is weggelegd. "Veel mensen vinden dichtbij de dood komen eng. Iedereen zegt het mooi te vinden dat dit bestaat, maar dat ze het zelf niet zouden kunnen. Ik vind het niet heftig, maar heel bijzonder. Ik hoop dat meer ziekenhuizen met waakmaatjes gaan werken."
Over waakmaatjes
Het Elkerliek ziekenhuis in Helmond werkt sinds november vorig jaar als eerste ziekenhuis in de provincie met waakmaatjes. Het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en Utrecht heeft het project in 2019 als eerste ziekenhuis opgestart. De waakmaatjes zijn er alleen om de patiënt en de familie te ondersteunen. Verpleegkundigen bieden de medische zorg aan patiënten.
"We hebben een groep van zestien waakmaatjes. Gemiddeld moeten we één keer in de maand een waakmaatje inzetten", vertelt Ton van Rens, vrijwilligerscoördinator in het Elkerliek ziekenhuis. De tijdsblokken waarin een maatje waakt duren tussen de drie tot vier uur. In de nacht waakt iemand soms twee tijdblokken, zo'n zes uur.
Na overleg tussen verpleegkundigen, een patiënt en eventueel familieleden, laat het ziekenhuis in een groepsapp weten dat er een waakmaatje nodig is. Dat is vaak op het laatste moment.
De waakmaatjes moeten dus flexibel zijn. Daarnaast is het vrijwilligerswerk volgens Van Rens niet voor iedereen weggelegd. "Je moet het aan kunnen om er voor de ander te zijn en eigen dingen uit het verleden loslaten", zegt hij. "Wij begeleiden de waakmaatjes ook, omdat het indrukwekkend kan zijn om bij iemand te waken die kan overlijden."