"Oorlogswapens en handgranaten zijn in handen van criminelen. Het mag niet zo zijn dat onze douaniers worden beschimpt en belaagd. Onze douaniers moeten zonder schrik kunnen werken", zegt de Belgische vicepremier Jan Jambon.

Op ruime afstand van hem staat een team van Belgische douaniers dat schiettraining volgt. Met het vaste dienstwapen van Belgische makelij. Dat pistool dragen ze al sinds de jaren negentig. Maar het wordt vervangen door een ander en beter type van een Duitse wapenfabriek.

Geweld
Dat is noodzakelijk, vindt de hoogste baas van de douane. "We worden meer en meer geconfronteerd met geweld, ook mondeling", legt Kristian Verwaeren uit, de administrateur-generaal van de Belgische douane. Hij noemt de incidenten niet met datum en ook namen van verdachten noemt hij niet. "Er zijn twee jaar geleden drie pogingen gedaan om drugs te recupereren van de douane", geeft hij wel aan.

Douaniers werden zelfs vastgebonden door gewapende criminelen die coke wilden terugpikken. Soms kwamen incidenten pas achteraf aan het licht bij Belgische rechtszaken. In bijna alle gevallen waren de gebeurtenissen in de Antwerpse haven. En de veroorzakers waren heel vaak Nederlandse criminelen. Niet alle diefstallen lukten overigens.

Bolle Jos
Politie en justitie denken dat Jos Leijdekkers uit Breda, alias Bolle Jos, een belangrijke rol speelde bij een van die incidenten. De Belgische douane vond op 16 oktober 2023 drugs tussen een lading sojameel. Het ging om 10.000 kilo cocaïne. Het spul was 250 miljoen euro waard. Douaniers brachten de container naar een loods om de drugs eruit te halen. Maar wat ze niet wisten was dat criminelen de lading volgden met verborgen trackers.

Toen twee gewapende mannen zich meldden bij de loods werd de politie ingeschakeld. Even later werden zeven gewapende Nederlanders klemgereden in een bestelbus en aangehouden. Zij zijn veroordeeld tot tien jaar cel. Later kwam Jos Leijdekkers in beeld als mogelijke opdrachtgever.

In de rechtszaak die volgde werd hij daar ook voor veroordeeld. Leijdekkers kreeg 13 jaar. Eerder kreeg hij 24 jaar cel voor grootschalige drugssmokkel. Er lopen nog meer rechtszaken. De geboren Bredanaar is voortvluchtig. Het laatste teken van leven kwam uit Sierra Leone.

Martien R.
Het is overigens niet iets van de laatste jaren dat criminelen in beslag genomen coke stelen. De bende rond Martien R. uit Oss lukte het jaren geleden al om een vracht te stelen en naar Oss te brengen. Zonder geweld. Eenmaal in Oss bleek dat bijna alle drugs er toch al uit was gehaald.

Duidelijk is wel dat de douane na het geweld maatregelen nam. De inzet van eenheden van het leger werd zichtbaar. Op de achtergrond deed de douane ook een spoedaankoop van machinegeweren. Het waren er niet veel, maar het was toch iets om te gebruiken als de nood aan de man was.

Er komt meer aan voor de ruim vijfhonderd gewapende douaniers die België nu telt. De 9 millimeter-karabijn maakt plaats voor een machinegeweer met zwaarder kaliber. "Het is niet om te doden, maar voor wettelijke zelfverdediging. We moeten op gelijke voet de strijd aan kunnen gaan", benadrukt vicepremier Jambon.

Op het schietbaan midden in het bos moet iedereen een koptelefoon opzetten. Het is gehoorbescherming. Want het gaat knallen. De douaniers gaan op een rij staan met een instructeur. De rode vlag geeft de afstand aan die omstanders moeten innemen. Dan klinkt het signaal. Alle douaniers openen het vuur op doelen dichtbij. Kogels vliegen dwars door de kartonnen doelen en ploffen in een enorme berg zand.

Handboeien
De douane laat ook de andere nieuwe uitrusting zien. Nieuwe handboeien, een betere medische hulp-kit en een schietvest ('kogelvrij vest') met een hogere beschermingsgraad en meer draagcomfort. Allemaal met de toelichting dat er uitgebreide nieuwe trainingen bij horen en periodieke psychologische tests van medewerkers.

De Belgische douane traint al langer op defensieterreinen, zoals het Groot Schietveld in Brasschaat. Maar altijd in stilte. Niet eerder lieten ze daar de media bij. Het is ook een signaal. Want er wordt benadrukt dat defensie de douane helpt. En niet alleen defensie, de samenwerking is internationaal.

De Belgische douane kijkt ook naar de Nederlandse collega's. Vanuit onder meer Rotterdam helpt onze douane de Belgen met kennis en apparatuur, maar soms ook met het duikteam. Ook de in 2023 opgerichte Zeehavenpolitie Zeeland-West-Brabant werkt nauw samen met de buren. Een Team Bijzondere Bijstand, zoals Nederland dat kent, is er niet. De Belgen doen het met een gespecialiseerd bewakingsteam. Dat is vooral een geldkwestie.

Want het budget van de Belgische douane is niet oneindig, Dus het is keuzes maken, zo klinkt op de schietbaan, tussen de knallen door.