Aan een kruispunt van plattelandswegen ligt een grote grafsteen met mos. In de steen staan namen gebeiteld zoals Burns, Foster, Tremblay, Stronach en Irwin. De namen zijn wat verweerd maar wel leesbaar.

Hier rukten Canadese tanks en militairen op, eind oktober 1944 bij de bevrijding van West-Brabant. Ze waren onderweg naar Welberg. Daar moesten ze korte metten maken met het felle verzet van de Duitsers. De strijd in het Steenbergse kerkdorp woedde dagenlang en liep uit op een bloedbad.

Negen Canadese militairen sneuvelden alleen al in en rondom Moerstraten. Een van hen was Lorne Russel Kirker uit de provincie Ontario, 24 jaar oud.

Kirker vond samen met nog acht andere mannen hier een tijdelijke rustplaats. In het lege land, tussen de akkers aan de rand van een bosje. Hun namen reisden dan per post naar commandanten in het veld en die informeerden vervolgens per post de legerleiding overzee. De familie in Canada kreeg vervolgens het ergste bericht dat je kunt krijgen: een brief waarin stond dat hun dierbare was gesneuveld.

In het geval van sergeant Clifford Irwin - ook 24 jaar - die omkwam bij Moerstraten kwam er ook zo'n brief. Een Canadese generaal berichtte zijn weduwe Edith in Fort William in Canada. Daarin wordt ze gecondoleerd met het grote verlies. De generaal staat ook stil bij het 'moedige offer' dat hij bracht. Zo ging het bij velen.

Het voormalige oorlogsgraf bij Moerstraten is nu een uitzonderlijke plek maar tachtig jaar geleden waren er vele honderden van zulke tijdelijke begraafplaatsen. Kort na de Tweede Wereldoorlog lag Brabant bezaaid met zogenoemde veldgraven. Plekken waar gesneuvelde soldaten inderhaast waren begraven, vaak nog tijdens de strijd. Onder een provisorisch getimmerd kruis. Op marktpleinen, kruispunten en in bermen en plantsoenen.

Toen het vrede werd moesten de duizenden lichamen van vriend en vijand een voor een worden opgegraven en opgehaald. Speciale teams deden dat. Voor de Duitse lichamen kwam er een begraafplaats, ver weg van de bewoonde wereld in Noord-Limburg. De geallieerde doden werden naar officiële nieuwe begraafplaatsen gebracht in onder meer Mierlo, Uden of Bergen op Zoom.

Zo reisden nog tijdens de Tweede Wereldoorlog in april 1945, negen kisten van Moerstraten naar de rand van Bergen op Zoom waar een groot nieuw Canadees ereveld werd aangelegd.

De gebeurtenissen moeten in Moerstraten een diepe indruk hebben achtergelaten. De negen gesneuvelden van Moerstraten kwamen van ver, waren hier nooit geweest en stierven jong. Ze waren tussen de 18 en 28 jaar. Zo ontstond het idee voor een permanente plek van herinnering. Er kwam een plaatselijke inzamelingsactie om een monument te betalen. Volgens de overlevering was het een theologiestudent uit Moerstraten die de 'crowdfunding' opzette.

Steenhouwer
Toen ging het snel. Al in de zomer van 1945 verrees een indrukwekkend monument, dankzij een steenhouwer uit Bergen op Zoom. Op een plateau, met granieten kruis, een grote grafzerk met daarop de namen, stenen objecten in de vorm van granaten en het logo van de Canadese strijdkrachten, de 'Maple Leaf'.

Een ceremonie organiseren was makkelijker geworden. De oorlog was net voorbij. Europa zat nog vol met honderdduizenden bevrijders. De meeste soldaten moesten naar huis. Maar er waren veel te weinig transportschepen dus dat kostte vele maanden. Er waren volop achtergebleven Canadezen die konden meedoen aan de herdenking voor hun gesneuvelde kameraden. Ook de commandant was er bij, een van de vele bevrijders.

En zo kwamen op 26 augustus 1945 mensen uit de wijde omgeving massaal naar de Luienhoekweg voor de opening van het monument. Bij de onthulling hield commandant Bill Cromb een toespraak. Hij zei blij te zijn dat de dappere Canadezen ‘niet in vreemde grond achterbleven maar bij vrienden’.

In de jaren die volgden hielden dorpsbewoners het monument in ere. Het gemeentebestuur legt er jaarlijks een krans op 4 mei. Een basisschool in Wouw heeft het geadopteerd. In 2008 kreeg het monument een opknapbeurt.

Bezoek
De negen van Moerstraten zijn ook in Canada nooit vergeten. Of familieleden de overtocht konden maken is onbekend. Velen konden nooit meer het graf bezoeken van hun dierbare. Zo overleed de vader van Frederick Morrison al kort na de oorlog. Frederick wordt op minstens vier plekken herdacht: in Moerstraten, op zijn graf in Bergen op Zoom, op de steen van zijn ouders in Canada en op het digitale monument van de Canadese regering. Moerstraten is ook nog niet zo lang geleden opgenomen in de Liberation Route.

Brock Bendall is ook een van de negen. Hij had al een dochter, Lois. Haar naam is in de steen van Bendall gebeiteld op het ereveld in Bergen op Zoom. En daarmee werden ze voor eeuwig verbonden.

Familieleden konden na de oorlog hun zelfgekozen onderschriften laten beitelen onderaan de steen. Bij Romeo Tremblay lieten de ouders ingraveren: 'To the rest of the world you were only one but all the world to us dear son'. Vertaald: voor de rest van de wereld was je een van de velen maar voor ons was je alles, dierbare zoon.

Ouders en weduwen van gesneuvelde soldaten zijn intussen overleden. Kinderen namen vaak alleen maar een vage herinnering over. Soms duiken er nog wel eens kleinkinderen op. Zoals enkele jaren geleden Jenna Kirker uit Canada. "Heel speciaal", zei ze toen ze neerknielde voor het graf van haar overgrootvader Lorne Russel Kirker.

Lorne was ook getrouwd en had een zoontje, Douglas. Die gaf later het leven door aan toekomstige generaties.