Vriend en vijand maakten van vliegbasis Eindhoven een maanlandschap
"Duizenden bommen vielen hier. En een deel was blindganger, wat betekent dat het projectiel nooit is ontploft", vertelt adjudant Ton. (Vanwege de veiligheid wordt bij defensiemedewerkers geen achternaam genoemd, red.) Hij wijst naar de vitrine. Daarin staan miniatuurmodellen van Duitse bommenwerpers, een Heinkel en Dornier.
Misschien waren dat wel de toestellen die de allereerste bommen afwierpen op Eindhoven. Al op 10 mei 1940, de eerste dag van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. En zo ging dat jarenlang door.
Woonwijk
Ton toont een kaart van 'Fliegerhorst Eindhoven', zoals de Duitse Luftwaffe het noemde. Het vliegveld zelf lag in de oorlog ergens anders, meer naar het oosten, op de plek waar nu de woonwijk Meerhoven ligt. Bij de aanleg van die wijk, zo'n twintig jaar geleden, haalden graafmachines de ene na de andere blindganger naar boven.
Het gebied waar nu de huidige vliegbasis ligt, werd ook in de oorlog al volop gebruikt voor onder meer opslag van munitie. Ton kent het terrein als oud-grondverkeersleider en vogelman (iemand die de vogels in de gaten houdt en verjaagt op de banen, red.) als geen ander. Hij rijdt een ritje over de rolbaan, de taxibaan zouden ze nu zeggen. "Hier is het nog zoals in 1944."
Hij wijst naar bramenstruiken. Daar ligt een Duitse oefenbom van beton. Er liggen er meer. "Hier verderop liggen zo'n vijfhonderd kapotte oefenbommen", zegt hij.
Aan de zuidkant van de basis wordt de stilte onderbroken door een vliegtuig dat opstijgt. "Dit bos is onaangeroerd. Hier huizen alle salamandersoorten op één na, en ook alle uilensoorten. Ook vind je er de wespendief, havik, de buizerd en torenvalk." Ton is amper uitgepraat of er cirkelt een roofvogel over. "Een roepende buizerd".
Amerikanen
De geallieerde bombardementen werden in de loop van de oorlog heviger. Zoals een week na D-day, half juni 1944. Zestig Amerikaanse Liberators verschenen in het luchtruim. Ze gooiden zo’n tachtigduizend kilo bommen in de noordoosthoek van het vliegveld.
Maar de Duitsers hadden hun spullen goed verstopt onder de eiken en berken in de wijde omgeving. Vijf Duitse bunkertjes zijn nooit gesloopt. "Hier verstopten de Duitsers bijvoorbeeld de munitie van hun boordwapens," vertelt Ton.
Augustus 1944 was extreem. Tijdens een aanval gooiden 120 Britse toestellen hun bommen, tot in Strijp en rond de Trudokerk. Alleen al deze maand vielen er honderdduizenden kilo's bommen op het vliegveld. "Afschuwelijk en onvoorstelbaar, alleen al het geluid. Ik wil het me eigenlijk niet eens voorstellen," zegt Ton.
Bomkraters
Het moet verwoestend zijn geweest. De geallieerden maakten na afloop luchtfoto's. Op een van die foto’s zijn meer dan duizend kraters zichtbaar. Het vliegveld leek wel een maanlandschap. Volgens de geschiedenisboeken moesten Duitse vliegtuigbemanningen na zo'n aanval zelf de kraters dichtgooien met een schep.
Toen de geallieerde bevrijders naderden, vernielden de Duitsers alles en vertrokken. De Geallieerden ontdekten op het terrein 1650 bomkraters. Blindgangers waren soms wel zeven meter diep in de grond gezakt, niet zichtbaar met het blote oog.
Salamanders
Na de bevrijding van het zuiden werd het een stuk stiller. Maar op nieuwjaarsdag 1945 was de laatste grote luchtaanval van de Luftwaffe en werd het vliegveld voor het laatst zwaar onder vuur genomen. De oorlog veranderde het terrein blijvend. "Nu nog steeds zie je bomkraters op satellietkaarten".
Ton rijdt naar een blusvijver van na de bevrijding, dicht op de nieuwe baan. De vijver is aangelegd door de Engelsen. "Het zit hier vol salamanders."
Er liggen niet alleen sporen van de Tweede Wereldoorlog. Op een slingerend wegje ligt een geschutsopstelling uit de koude oorlog, ook met bunkertje.
Dit terrein herbergt nog veel meer geheimen. "Hier ligt dus een grafheuvel. Elf in totaal. Deze is uit 1750 voor Christus." Volgens kenners zijn dit de best bewaarde grafheuvels van het land. Perfect beschermd, zoals op alle defensieterreinen. Want niemand kan er bij."
Vliegtuigbommen kun je overal vinden
Vliegveld Eindhoven, Volkel en Woensdrecht kregen het zwaar te verduren in de oorlog, maar niet zo erg als Gilze-Rijen. ‘Van alle Luftwaffe-vliegvelden in Nederland verwierf Gilze-Rijen de dubieuze eer het grootste tonnage geallieerde bomen over zich uitgestort te krijgen’, staat in het boek 'Vliegvelden in Oorlogstijd' van defensie-instituut NIMH.
Bommenwerpers dumpten ook op andere plekken hun dodelijke wapens. Op kruispunten, militaire konvooien en treinen, of als ze in de problemen kwamen. Dat verklaart dat die blindgangers soms op de raarste plekken liggen. Tot ze opduiken bij graafwerkzaamheden. Zoals bij Gilze-Rijen, in 2012, daar ging het om drie zware duizendponders. En in 2015 op vliegbasis Eindhoven.
Soms worden ze ontmanteld. Dat kan door de ontsteker(s) te verwijderen. De bom kan dan gewoon veilig worden afgevoerd. Soms is de bom te instabiel en wordt hij ter plekke opgeblazen onder een grote berg zand.