De video is duidelijk kort na de bevrijding gedraaid. “Misschien is het januari 1945. De tweede week mogelijk. Toen lag er sneeuw,” zegt Robert Catsburg, kenner van de geschiedenis van zijn woonplaats Welberg bij Steenbergen en het verhaal van De Slag om de Schelde. Welberg werd in de herfst van 1944 bevrijd na hevige gevechten.

Catsburg schreef al veel boeken over de bevrijding. Een paar jaar geleden vond hij ook al onbekende beelden van Steenbergen. Hij breidde zijn speurtocht vervolgens uit naar Canadese archieven, want je weet maar nooit.

Bomkrater
"Daar zag ik het woord ‘Dinteloord’ en ‘Holland’ en een plaats bij Brugge, maar dat was allemaal verkeerd gespeld. Toen besloot ik die film maar te kopen. Het was het risico waard.” Vervolgens bleef het jarenlang stil, tot deze zomer.

“Op vakantie kreeg ik ineens een seintje uit Canada. Na vier jaar zeuren! Maar door alle vertraging en bureaucratie kreeg ik hem wel gratis, met excuses.”

Na het downloaden viel hij zowat van zijn stoel toen hij zijn woonplaats herkende. “Holymoly, zei ik.” En iedere keer als hij kijkt is hij onder de indruk. “Kijk, dit is de Hoogstraat. Hier zie je de Jongensschool in puin. En hier een bomkrater. Van een raket misschien, afgevuurd door een Typhoon. En dit dan, een Stug!”

Zo’n ‘Stug’ was een Sturmgeschütz. Een gepantserd Duits kanon op rupsbanden. Ze speelden een sleutelrol in de Duitse tactiek van terugtrekken en vechten, ook in Welberg. “Op de buitenkant staat een eenhoorn en 667 van die eenheid. En dan 233. Dat was het tweede bataljon en wagen drie.” Deze ‘Stug’ werd uitgeschakeld door de Canadese sergeant Hedly Honey (21), die zelf ook sneuvelde. Zijn graf komt ook in de film voor.

In beeld ook: de verwoeste watertoren van Steenbergen, de vlasfabriek, de graven van ‘Dambusters’ Guy Gibson en navigator Jim Warwick en veel graven van bevrijders. Zelfs loopgraafstellingen zijn er nog, net als de kapotgeschoten tankmuur en een noodbrug.

'Juweeltje'
Zijn collega-militair historicus Johan van Doorn is verrast. “Dit heb ik nog nooit gezien. Ik ben heel verbaasd dat dit bewaard is gebleven is. Ik doe al meer dan veertig jaar onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog, maar deze staat in de top-drie van juweeltjes.” Van Doorn is expert in het Canadese aandeel van de bevrijding in ons land. Ook hij is onder de indruk. “Wat een schade. Dat is oorlog. Hier zie je wat vechten betekent, net zoals in Oekraïne nu.”

Volgens Robert Catsburg is de film gemaakt door de Canadese militair Bob Stock. Hij maakt een reis in de sporen van het Algonquin-regiment. Ook bij Wouwse Plantage, op het landgoed daar.

“Dit is interessant. Dit is bij de golfbaan nu. De mijnenvelden liggen er nog”. Een bordje met doodshoofd komt in beeld, met opschrift ‘Minen. Lebfensgefahr’.

Tsjechische egels
Ook een onbekend feitje: ‘Tsjechische egels’ in de bossen van Wouwse Plantage: grote gekruiste ijzeren balken, tegen tanks. Zichtbaar zijn ook twee uitgeschakelde tanks van het South Alberta Regiment.

Het meest aangrijpende in de film zijn de veldgraven met gesneuvelde Canadese bevrijders. Ze liggen met zijn achten tijdelijk begraven langs de Zoomvlietweg. Simpele houten kruizen met daar bovenop Canadese helmen. En daaronder hun namen goed leesbaar: Theriault, Guyot, Reeves.

Zichtbaar is ook het oude douanekantoor van Nispen. “Heel bijzondere beelden,” zegt Joss Hopstaken, voormalig gemeentearchivaris van Roosendaal. “De omvang van de verwoestingen wordt eens te meer duidelijk. Net als de ontoegankelijkheid van grote delen van het gebied vanwege de nog aanwezige mijnenvelden.”

Militaire zones
Johan van Doorn zag nóg iets waar nauwelijks beeld van is: de militaire zones aan de frontlijn. “Vanaf 20 november 1944 moesten 70.000 Brabanders vertrekken uit die gebieden, van Tholen tot Boxmeer. Canadezen waren bang voor verraders.”

42 minuten telt de film, zonder geluid. Hij is grotendeels gedraaid in Brabant maar ook in Zeeuws Vlaanderen, bij Philippine.

De historici zijn het eens: deze historische beelden moeten gerestaureerd worden. En er is meer onderzoek nodig naar wat we precies zien. Wie weet is er nog meer bewaard.

De film is te zien via de website van Heemkundekring De Steenen Kamer Steenbergen.