Het verplaatsen of ruimen van een begraafplaats. In Moerdijk is het een onderwerp van gesprek, omdat er onzekerheid bestaat over de begraafplaats nu het dorp moet wijken voor industrie. Voor het bedrijf van Jan Buiks uit Etten-Leur is het al tientallen jaren een bekende klus. Het bedrijf is gespecialiseerd in het ruimen of verplaatsen van begraafplaatsen, waar soms honderden mensen liggen begraven.

Dat een begraafplaats moet wijken voor industrie, zoals mogelijk in Moerdijk het geval gaat zijn, heeft Jan Buiks zelf nog nooit meegemaakt. Wel om ruimte te maken voor woningbouw. “Het besluit om te ruimen wordt vooral bij kloosters genomen”, zegt hij. “Hier liggen de begraafplaatsen vaak in een binnentuin bij het gebouw.” Zo'n plek krijgt dan een nieuwe bestemming, voor bijvoorbeeld appartementen." Enkele jaren geleden gebeurde dat nog in Asten. Tweehonderd graven van paters werden toen verhuisd van het klooster naar een andere begraafplaats.

"Ook worden delen van begraafplaatsen geruimd omdat de begraafplaats zijn maximale capaciteit heeft bereikt", geeft Buiks aan. “Vaak gaat het om oudere graven waar geen nabestaanden meer komen. Maar het kan ook om recentere graven gaan.”

Een belangrijke regel voor het ruimen is dat er rekening wordt gehouden met de grafrust. “Om een lichaam te mogen opgraven, dient de wettelijke termijn van tien jaar grafrust te zijn verstreken”, legt Buiks uit. “Ook zal bij de betreffende gemeente een vergunning aangevraagd moeten worden om de werkzaamheden uit te voeren. Is deze termijn niet verstreken dan wordt het een stuk lastiger en zal het via de officier van justitie lopen.” Het ruimen of verplaatsen van graven is geen snelle procedure, het kan soms jaren duren voor alles is geregeld.

Het bedrijf van Buiks werkt ook buiten onze provincie. "De afgelopen jaren hebben wij begraafplaatsen in Breda, Goirle, 's-Hertogenbosch, Velp, Wolphaartsdijk, 's-Heer Hendrikskinderen, Zundert, Oudenbosch en Kaatsheuvel geruimd”, somt hij op.

Het kan dan gaan om tien graven, maar ook om hele grote begraafplaatsen. “In Wolphaartsdijk zijn er ongeveer driehonderd graven geruimd”, geeft hij als voorbeeld. “En onlangs in Zundert zijn er 196 dubbele graven geruimd. Daar lagen twee personen op elkaar. Dan gaat het dus om de stoffelijke resten van 392 mensen. Ook op een aangrenzend grafveld hebben we geruimd, daar ging het om zo'n tweehonderd graven.”

Het is heel belangrijk dat nabestaanden goed op de hoogte zijn van de plannen als er een begraafplaats wordt geruimd of verplaatst. “De beheerder van de begraafplaats zoekt in zo'n geval contact met de nabestaanden om de plannen en mogelijkheden toe te lichten", legt Buiks de procedure uit. Als het akkoord is, de plaats van herbegraven bekend en de benodigde vergunningen compleet zijn, wordt volgens hem enkele maanden voor de ruiming nog een aankondiging in de lokale media geplaatst. Net als een bord bij de te ruimen begraafplaats: "Zodat alles is gedaan om nabestaanden op de hoogte te stellen.”

Bij het uiteindelijke ruimen van een graf mag niemand aanwezig zijn, zelfs de nabestaanden niet. “Soms kan het zijn dat een lichaam na vijftig jaar nog steeds in staat van ontbinding is”, weet de ondernemer. Nabestaanden mogen volgens hem wel buiten de begraafplaats wachten.

Het daadwerkelijke ruimen begint met het verwijderen van de grafstenen. Deze worden tijdelijk opgeslagen of vernietigd als de grafsteen niet meer nodig of gewenst is. "De plaatsen waar de grafstenen worden weggehaald, worden gemarkeerd: zodat de juiste plaatsen van de graven bekend blijven”, legt hij de werkwijze uit. “Hierna wordt een graf machinaal geopend tot aan de bovenzijde van de grafkist. Vervolgens worden de stoffelijke resten handmatig verwijderd en verpakt in een andere kist." Maar als de grafrechten zijn verlopen, wordt alleen de steen verwijderd. Het graf wordt daarna weer vrijgegeven. Eventuele stoffelijke resten worden dan onder het nieuwe graf begraven: "Een graf schudden, heet dat."

Dit alles gebeurt natuurlijk met veel respect. “Wij rijden zeker niet met machines over de te ruimen graven", benadrukt Buiks. Uiteindelijk worden meerdere kisten met stoffelijke resten tegelijk vervoerd naar de plek van de nieuwe rustplaats: "Dat gebeurt in een gesloten bestelwagen die hiervoor speciaal is ingericht."

Hier lees je alle verhalen over het verdwijnen van het dorp Moerdijk.