ASML kreeg het in 2023 aan de stok met de VS door meer chipmachines aan China te verkopen dan was afgesproken. Het ging om het zogeheten 'herenakkoord', dat volgens de krant FD geschonden werd door ASML. In dit akkoord spraken Nederland en de VS af dat er een beperking gelegd zou worden op de verkoop van ASML-machines aan China. Topman Peter Wennink zou vervolgens een opmerkelijk voorstel hebben gedaan, zo schrijft de krant donderdag.

Het Financieele Dagblad baseert zich op een nieuw boek over ASML dat donderdag verschijnt: 'De belangrijkste machine ter wereld'. De auteurs van het boek zijn twee Bloomberg-journalisten: Diederik Baazil en Cagan Koc.

Baazil is nu correspondent in Japan voor het FD en schrijft ook voor De Groene Amsterdammer. De schrijvers baseren zich in hun boek op anonieme bronnen over een aantal cruciale gesprekken tussen Nederland, ASML en de VS in de afgelopen jaren. Ze spraken met verschillende sleutelfiguren uit binnen- en buitenland.

Meest geavanceerde chipproductiemachines
Met het herenakkoord moest worden voorkomen dat China over de meest geavanceerde chipproductiemachines zou beschikken, zogenoemde euv-machines (extreem ultraviolet licht). Die zou het land kunnen gebruiken voor productie van chips voor militaire doeleinden. Daarna werd ook de export van minder geavanceerde duv-machines ('deep ultraviolet light') naar China verboden. Die beperking zou vanaf september 2023 gelden en vanaf januari 2024 volledig van kracht zijn. Voor die tussentijd kwam er het herenakkoord.

ASML mag in die periode alleen een beperkt aantal al gecontracteerde duv-machines naar China verschepen en geen enkele nieuwe machine meer verkopen. Maar dat gebeurt wel, zeggen de schrijvers. ASML zou zelfs veel meer machines hebben verkocht dan werd afgesproken.

'Opmerkelijke suggestie' topman ASML
In Amerika zijn ze woedend als ze erachter komen. De Amerikaanse minister van Economische Zaken belt met ASML-baas Peter Wennink. En de druk wordt door de Amerikanen nog verder opgevoerd. Zo willen ze dat ASML ook stopt het met het bieden van service voor alle geleverde machines in China. Wennink vindt het volgens de auteurs een verkeerde zet om China buiten te sluiten. Volgens hem zorgt dat ervoor dat het land extra energie steekt in z'n eigen technologie.

De topman zou vervolgens een opmerkelijke suggestie hebben gedaan, zeggen de schrijvers. Als de VS de ingenieurs van ASML zouden toestaan om Chinese klanten te bedienen, kan het bedrijf inzicht geven in wat er gebeurt binnen de muren van de Chinese chipfabrieken. Deze ingenieurs zijn al ter plaatse, bezoeken locaties, onderhouden machines en praten met lokale medewerkers.

ASML zou, zo suggereert Wennink volgens de schrijvers van het boek, de 'ogen en oren' van Washington in China kunnen zijn. Volgens de auteurs een 'buitengewoon voorstel': "Een Nederlands privaat bedrijf lijkt sensitieve informatie aan de Amerikaanse overheid te bieden in ruil voor minder strenge maatregelen." In Amerika wordt het voorstel afgewezen.

Reactie ASML
In het boek zegt een woordvoerder van ASML dat een dergelijk aanbod nooit is gedaan en dat het een onjuiste weergave van gebeurtenissen is. Wennink en ASML willen tegenover de krant niet reageren op de onthullingen. ASML en de topman hebben niet meegewerkt aan het boek.