Emoties lopen hoog op tijdens tweede zittingsdag Stint-ongeluk in Den bosch

Vandaag is de zitting klaar. Nu wordt de planning van donderdag besproken. Donderdag gaat een emotionele dag worden want dan gaan de nabestaanden inspreken.  Dat gaat in de loop van de ochtend gebeuren. Hiermee sluit het dit liveblog.

De persoonlijke omstandigheden worden besproken. De rechter vraagt aan Edwin wat hij van een straf zou vinden.

Edwin: "Een straf zou voor mij enorm zwaar zijn. Het is moeilijk te zeggen wat ik daar precies op moet antwoorden. Als de rechtbank van mening is dat een straf noodzakelijk is, dan moet dat zo zijn. Het zijn de afgelopen jaren zeker niet de makkelijkste geweest voor ons. We hebben in die periode alles geprobeerd om onze verplichtingen na te komen en we hebben nu onze zaken op orde. Vanuit de brancheorganisatie kregen we zelfs te horen dat ze ons aanspoorden om door te gaan met de Stint. We hebben veel vooruitgang geboekt, en dat maakt een straf extra pijnlijk. Maar als dat de beslissing is van de rechtbank, dan is dat zo. Natuurlijk zullen er consequenties zijn, maar een straf moet je respecteren."

Ook Peter krijgt deze vraag: "Ik ben het in wezen met Edwin eens. Mijn hoop is dat we uiteindelijk naar een oplossing kunnen toewerken die voor iedereen betrokkenen een afsluiting biedt. Het oordeel ligt uiteindelijk bij u, uw rechtbank."

Er wordt iets heel opvallends besproken. Het ging al eerder over dat die zin over de machinerichtlijn in de handleiding staat. Maar op de dag van het ongeluk werd de handleiding aangepast en stond die zin er niet meer in. En die handleiding is op de dag van het ongeluk naar het ministerie en het ILT gestuurd.

Peter zegt: "Dat heb ik gedaan. We zaten in een overnametraject van een Deens bedrijf, en vanuit daar werd gekeken naar de regelgeving rondom de Stint. We werden toen gewezen op de vermelding van de machinerichtlijn in de handleiding."

Edwin valt in en legt verder uit dat het verzoek om de zin uit de gebruikershandleiding te verwijderen al op een lijst stond van te ondernemen acties.

De rechter vraagt: "Hoe kan het dat op 20 september, aan het eind van de middag, dat een aandachtspunt was om die zin te verwijderen?"
Peter antwoordt: "Ik kan me dat niet herinneren. Ik kan me ook niet herinneren dat we toen besloten om de verklaring zonder die zin te versturen."

De rechter vervolgt: "Het ministerie heeft u gevraagd om informatie, en de ILT wilde ook meewerken. U besluit toen die verklaring zonder de zin naar hen te sturen. Tussen 2011 en 2018 stond die tekst er wel, maar na het ongeluk is die zin verwijderd. Heeft u ze verteld dat er een andere versie bestond?"

Peter antwoordt: "Wat er voor stond, was onjuist. Dat is de reden waarom het aangepast werd."

De rechter vraagt verder: "De gedachte kan ook zijn dat u het ministerie en de ILT de verkeerde informatie stuurde. Was dat ook een overweging?"
Edwin: "Nee, dat kan ik me niet herinneren. Er werd ons gevraagd om meer informatie, waaronder de gebruikshandleiding. Het zinnetje over de machinerichtlijn had voor ons geen toegevoegde waarde."

De rechter vraagt: "Toch bracht het u ertoe om de handleiding op dat moment aan te passen?"
Edwin: "Ik was er niet mee bezig of die zin er wel of niet in stond. Ik heb niet gekeken naar de handleiding toen ik die naar het ministerie stuurde."

Peter: "Ik heb geprobeerd me te herinneren wat er precies gebeurd is. Die dag was voor mij ook een blur. Ik denk dat er intern overleg is geweest, waarna we ons realiseerden dat er iets mis was met dat zinnetje. We besloten toen dat we de juiste informatie moesten verstrekken. Met die intentie hebben we de handleiding gestuurd."

Peter vervolgt: "Ik heb die zin eruit gehaald, maar met welke intentie ik dat heb gedaan, weet ik niet precies. Er zijn 3000 handleidingen in omloop. Het lijkt me heel onlogisch dat ik met de bedoeling iets te verdoezelen, dat heb aangepast."

Het gesprek gaat verder over het belang van een CE-markering. De Officier van Justitie zegt:  "Een medewerker van een kinderopvang moet met een deugdelijk apparaat werken. Volgens de Arbeidsomstandighedenwet, artikel 7.2, wordt een middel dat een CE-markering heeft, als deugdelijk beschouwd."

Edwin: "De afweging was dat het een bijzondere bromfiets is. We hebben daarom het traject voor een CE-markering niet doorlopen. En CE-markering stond niet op de Stint. We hadden niet de intentie om het voertuig voor te stellen als een product met een CE-markering."
OvJ: "Een van de afwegingen voor de medewerker van Okido om het middel als deugdelijk te beschouwen, was juist die CE-markering. En die stond in de handleiding."

"Peter zegt: “Het was nooit mijn intentie om te zeggen dat we voldeden aan de machinerichtlijn. Maar wel om te laten zien dat we er naar gekeken is.”

De rechtbank blijft vragen stellen waarom in de gebruikershandleiding stond dat de Stint aan de machinerichtlijn voldeed. 

"We zijn in die periode afgeweken richting de bijzondere bromfiets. Ik kan me niet voorstellen dat het mijn bedoeling was om te suggereren dat we voldeden aan de machinerichtlijn. Bij die verandering is die informatie erin geslopen", zegt Edwin.

Rechter: "De gedachte zou ook kunnen zijn geweest dat u aan klanten wilde laten zien dat u een veilig product had."

Edwin: "Ik kan me voorstellen dat u dat vraagt, maar voor ons was dat geen verkoopargument."

Edwin en Peter blijven antwoorden dat ze die zin niet bewust in de handleiding lieten staan.

Nu worden de beschuldigingen van valsheid in geschrifte besproken. De rechter houdt de stukken voor, waaronder een e-mail uit 2011 met een verzoek tot aanwijzing als bijzondere bromfiets en 12 versies van de gebruikshandleiding. In al die stukken wordt verwezen naar de machinerichtlijn, de EMC-richtlijn en ISO-normen. De beschuldiging is dat deze allemaal vals zouden zijn.

De rechter vraagt waarom de machinerichtlijn genoemd wordt in de handleiding. "We vonden het wel noemenswaardig dat we naar extra veiligheidseisen hebben gekeken",  antwoordt Peter. "Het was een tijd waarin het nog de vraag was."

De Stint voldoet niet aan de richtlijnen van de machinerichtlijn, maar Peter zegt: "Dat hadden we achteraf anders moeten formuleren. We hebben nooit de bedoeling gehad om de schijn te wekken dat we voldeden aan de machinerichtlijn."

Edwin zegt: "We waren nog op zoek naar de vraag of het een bijzondere bromfiets is of een machine. Hoe kan het dat het daarna toch opgeschreven bleef?"

"Hoe kan het dat het daarna toch opgeschreven blijft", vraagt de rechter. Edwin reageert: "Die handleiding was al gemaakt. In de handleiding stond aanvankelijk dat er een CE-markering was, die echter niet op het voertuig stond. Het is mij minder gaan opvallen dat de gebruikershandleiding, die telkens werd geüpdatet, deze zin bleef bevatten."

In de rechtszaak is er discussie over de vraag of het dossier van het ongeluk in 2018 mag worden voorgehouden als onderdeel van het strafproces. Het Openbaar Ministerie (OM) vindt dit belangrijk, omdat ze een verband willen leggen tussen de vermeende gebreken aan de Stint en het ongeluk. De rechter twijfelt echter over deze kwestie. Het ligt gevoelig nadat woensdagochtend de emoties hoog opliepen toen het ging over het ongeluk.

Er wordt een pauze ingelast om hierover verder te overleggen. Na de pauze komt hier duidelijkheid over.

Officier van Justitie: "We begrijpen uw aarzeling om stukken uit het ongevaldossier voor te dragen. We zullen daar geen vragen over stellen. We willen alleen de stukken uit dat dossier kunnen gebruiken, en daarvoor moeten ze officieel worden voorgehouden. We willen kort aangeven wat er in dat dossier staat, maar daar verder inhoudelijk niet op ingaan, zodat we deze stukken in de zaak kunnen gebruiken."

Advocaat Geert-Jan Knoops reageert: "We laten dit oordeel graag aan u over. We begrijpen dat de officieren dit willen doen. Het is een juridische kwestie, en de verdachten Renzen en Noorlander kunnen daar geen antwoord op geven. Maar wat ons betreft mag er een korte samenvatting uit het ongevaldossier worden voorgehouden."

De rechter antwoordt: "We hebben begrip voor het feit dat u (Red: Peter en Erwin) daar geen antwoord op kunnen geven. Wat betreft het verband, kan ik de stukken kort samenvatten. Het ongevalsdossier bestaat uit drie mappen en bevat de resultaten van het onderzoek naar het ongeluk. Het dossier bevat getuigenverklaringen over wat zij hebben waargenomen die dag, inclusief verklaringen van de bestuurster van de Stint over haar handelingen en observaties. Ook zijn er forensisch onderzoek door TNO en NFI, evenals een onderzoek naar camerabeelden. Dit is een korte samenvatting van wat er in dat dossier zit."

Door het dossier nu voor te houden, kunnen er verbanden gelegd worden tijdens het requisitoir en het pleidooi.

Er zijn twee deskundigen die onderzoek hebben gedaan naar de elektromagnetische straling. “Beide rapporten over EMC zijn op een hoog technisch niveau,” zegt de rechter. “Dat is voor een leek moeilijk te volgen.”

Uit de rapporten maakte de rechter op dat de meetresultaten niet worden betwist door de contra-deskundigen. Wat hen verdeeld houdt, is de interpretatie van die resultaten. De ene deskundige zegt dat er een storingsgevoeligheid is die kan leiden tot versnellen en vertragingen. De andere deskundige zegt dat de metingen aantonen dat de Stint correct functioneert. De motorcontroller reageert goed op verstoringen, zodat de Stint op de juiste manier stopt.

Belangrijk is dat de problemen van versnellen en vertragen konden gebeuren bij de eerste versie van de Stint, maar niet in de latere versie. En de latere versie is waar het ongeluk mee gebeurde.

Het volgende onderwerp is dat de Stints niet aan de EMC richtlijn voldeden. Dat is het verwijt. En de bedrading niet zo was afgeschermd dat elektromagnetische verstoringen konden worden komen. De EMC-richtlijn zorgt ervoor dat elektrische apparaten elkaar niet storen door elektromagnetische signalen. Het doel is om te zorgen dat apparaten goed werken zonder storing te veroorzaken voor andere apparatuur, zoals radio's en telefoons.

Volgens TNO was dit bij de Stint binnen de normen. Het NFI zegt. Bij de ene versie van de Stint was het anders dan bij de andere. Dat gaat dan om hoe de bekabeling rondom de behuizing van de motorcontroller liepen. “Als ik naar de foto’s kijk zie ik op de nieuwe variant de kabels heel ordelijk aangelegd zijn”, zegt de rechter.

Dit deel was degelijk gebouwd blijkt uit conclusies van het NFI. In principe kan straling de   om de kans elektromagnetische straling  zoveel mogelijk te reduceren staat er in de handleiding van de controller hoe je de bekabeling moet installeren.

Hoe zit het met elektrische magnetische velden bij een spoorwegovergang? Dat is een vraag die nu voor ligt.

Daar heeft ook de fabrikant zelf een onderzoek naar gedaan. “We hadden tot het moment van het ongeluk geen EMC testen uitgevoerd. We wilden zelf weten of EMC een oorzaak had kunnen zijn.

“Waarom is dat niet eerder gedaan?”, vraagt de rechter. Peter antwoordt: “Dat stond niet in de bepalingen van een bijzondere bromfiets. We hebben bij het ontwerp er op gelet dat alles wel goed is aangelegd om geen problemen te hebben met elektromagnetische straling.”

Het gesprek gaat verder over het laden van de accu’s door het loslaten van de gashendel. Wanneer je gas loslaat, wordt de elektromotor een generator die de accu’s oplaadt. In de loop van de tijd zijn er dingen veranderd die invloed hebben gehad op hoeveel stroom er terug naar de accu’s ging en wat voor effect dat heeft gehad op de kwaliteit van de accu’s.

Even een wat technisch verhaal over de accu's. Er werden loodzuuraccu’s gebruikt in de Sint. Net  als in scootmobielen. Echter waren die accu's na 2 a 2,5 jaar al op. Er kwam een combinatie van een loodzuurbatterij met een andere techniek en die zou beter zijn. “We willen graag dat de batterij iedere dag geladen kon worden. Dat was in de praktijk het beste. Dan is die nog best vol. Dat wil je met loodzuur niet. Maar met deze batterij kon dat wel", legt Peter uit. Het gaat dan om een accu met in plaats van een vloeistof speciale kristallen.

Edwin vult aan: "De eerste serie van deze accu ging heel erg goed. Daar was niks op aan te merken. Een nieuwe batch zagen we veel terug komen." Er was dus iets mis met deze accus.

De rechter vraagt: “Hoe is dat proces verlopen? Het komt erg vaak voor dat ze stuk gaan.”

Edwin legt uit:  "Ik ben in contact gegaan met de leverancier. Dan kijk je als eerste naar het laden. Als er iets mis is met een batterij dan is er vaak wat mis gegaan met het laden. Maar dat is voor een gebruiker niet te zien. We hebben vanaf het begin af aan de acculaders uit Italië die goed geprogrammeerd zijn voor het laden van deze accu's. We hadden afgesproken dat het geen probleem zou zijn dat er maar een beetje bijgeladen moest worden."

Dan houdt de rechter een onderzoek voor van het NFI. De zogenoemde kristalaccu mag je volgens dat rapport met maximaal 20 ampère laden. De meeste waar voorzien van een lader van 30 ampère.

Peter reageert: "De leverancier heeft deze 30 ampère lader aangeboden aan ons. Hij begint met een piek van 30 met laden. En daarna zakt die terug. Volgens de datasheets klopt het met specificaties van de leveranciers.  We delen die conclusie niet.”

Na de pauze gaat het over de accu en de acculaders. Het verwijt is dat de Stints zouden voorzien zijn van accu's die niet geschikt waren en dat ook de laders niet geschikt waren voor de accu's.

Er waren ruim 613 meldingen bij het bedrijf van de Stint binnengekomen over problemen met accu's. Dat was tussen maart 2017 en juli 2018. 107 van die meldingen gingen over het stilvallen van de Stint. Peter zegt: "In die periode hebben we te maken gehad met een fabricagefout in de accu." De accu's kwamen van een leveranciers.

Na vragen over het wel of niet zitten op de Stint en andere beveiligingssystemen is het nu tijd voor de lunchpauze. Om 13:00 gaat de zaak verder.

Het is weer rustiger in de rechtszaal. Het gesprek gaat verder over de vraag of er een bestuurdersdetectie nodig zou zijn op de Stint. Dat is een systeem dat detecteert of er iemand op het plateau staat. Als daar niemand staat, werkt het apparaat niet. Zo'n systeem zat niet op de Stint.

Peter zegt daarover: “Dat hangt van veel factoren af. Het is lastig om daar iets over te zeggen. Als ik een goed ontwerp voor het staplateau met aanwezigheiddetectie had gehad, zou ik dat hebben toegepast.”

De vraag is belangrijk omdat op beelden te zien is dat de bestuurster van de Stint eraf sprong en het voertuig bleef doorrijden.

Er wordt nu ook gesproken over de vraag waarom de bestuurder van de Stint op het voertuig staat en waarom er geen stoel is. Was het beter om te staan of te zitten?

“Zijn er meldingen geweest van mensen die eraf vallen?”, wil de rechter weten. Edwin: “Ik heb meldingen gezien van mensen die te vroeg afstapten terwijl de Stint nog reed.”

“Is dat meegenomen in de training, met de waarschuwing dat je eraf kunt vallen?”, vraagt de rechter. Peter en Edwin zeggen dat dit zeker in de trainingen werd meegenomen.

De emoties liepen hoog op tijdens de zitting, wat leidde tot een korte pauze. Na de onderbreking wordt de zitting hervat en advocaat Knoops krijgt als eerste het woord.

Knoops: “De koppeling die u heeft gelegd, dat het apparaat doorreed en niet werkte, heeft u gepresenteerd als een feit en niet als een verklaring. Hiermee geeft u blijk van vooringenomenheid. Uit alle reportages blijkt namelijk dat er geen defect is vastgesteld. Dat is onze grote zorg. De verklaring van de bestuurster lijkt niet in lijn te zijn met de technische gegevens.”

De rechter reageert: “Het was niet mijn bedoeling om dit als een feit voor te stellen. Mijn bedoeling was enkel de situatie te schetsen op basis van de verklaring van de bestuurster, die zei dat niets werkte, en de vraag of een noodstop in zo’n geval mogelijk had geholpen.”

Advocaat Knoops: “Maar in deze situatie doet zich dat helemaal niet voor.”

De rechter verduidelijkt: “Ik koppel het aan de verklaring van de bestuurder, die stelde dat het apparaat niet functioneerde. Ik ben me er terdege van bewust dat uit onderzoek is gebleken dat er geen technische mankementen aan het voertuig waren. Mijn bedoeling was absoluut niet om te beweren dat het apparaat defect was. Het is een feit dat de bestuurster heeft verklaard dat niets werkte, maar ik heb niet gezegd dat het apparaat daadwerkelijk niet goed was.”

Knoops reageert scherp: “Maar dat zei u wel.”

De rechter probeert zijn standpunt uit te leggen: “Als u dat zo hebt ervaren, dan was dat niet mijn bedoeling. Ik ben me volledig bewust van alles wat er in het dossier staat. Het is terecht dat u daar een opmerking over maakt.”

Knoops: “Het is niet uit disrespect, maar dit aspect is voor deze twee mannen van groot belang voor uw uitleg.”

Er is even overleg tussen Renzen, Noorlander en de advocaten. Als ze terug komen zeggen ze dat ze tevreden zijn met de uitleg van de rechter. De zaak kan weer verder.

De rechter probeert het gesprek los te koppelen van het concrete ongeluk. Hij schetst een voorbeeld: een auto rijdt door rood, er moet worden ingegrepen. “Zou een noodstop dan uitkomst bieden? Je slaat hem in, het voertuig blokkeert en stopt.”
Maar Edwin blijft erbij: “In het verkeer rem je gewoon. Dat is je noodstop. Op de BSO-bus werkt dat ook zo: je remt om tot stilstand te komen.”

De rechter houdt tegen: op een scooter knijp je ook in de rem, “maar een extra noodstopknop zou toch fijn zijn?”
Edwin schudt zijn hoofd. “Nee, ik denk het niet. Remmen kun je doseren. Een noodstopknop is helemaal niet bedoeld als verkeersvoorziening. Daarom zit die ook niet op de nieuwe BSO-bus. Ik kan me geen situatie voorstellen waarin zo’n knop beter zou werken dan remmen.”

Dan richt de rechter zich op de kernvraag: Zou een noodstop bij het ongeluk iets hebben uitgemaakt? Edwin aarzelt. “Dat is gevoelig. Ik vind het moeilijk daar antwoord op te geven.” Advocaat Knoops grijpt in en waarschuwt dat het voor de verdachte onveilig is om te gaan speculeren over wat er had kunnen gebeuren als de Stint anders was uitgerust.

Toch probeert Edwin het voorzichtig: “Ik ben hier om antwoord te geven op wat er die dag mogelijk is gebeurd. Maar ik ben geen expert op alle technische punten, en ik vind het ongemakkelijk om met alleen dossierkennis te zeggen wat er zou zijn gebeurd.”

In de rechtszaal ontspint zich een moeizame discussie over de vraag hoe de noodknop van de Stint eigenlijk werkt, en of die bij het fatale ongeluk verschil had kunnen maken.

De advocaat probeert het eerst simpel te houden: “Kun je de noodknop vergelijken met de handrem van een auto?” Maar Edwin legt uit dat zo’n noodstop heel anders werkt. “Een noodstop schakelt álle functies uit. De stroomtoevoer valt weg en het systeem gaat uit. Het is geen remknop.” Met de reguliere knijprem kom je volgens hem bovendien sneller tot stilstand. “SWOV heeft vastgesteld dat de Stint stabiel tot een noodstop kon komen.”

De rechter vraagt om de afweging die gemaakt zijn om de noodstop er af te halen. "Is dat gedaan omdat U weer op pad omdat de noodstop verkeerd gebruikt is. Dat het uw eigen overweging voor het bedrijfsproces of om te zorgen dat er op de Stint gereden moest blijven worden? Stond de veiligheid van kinderen dan niet voorop? 
Edwin antwoord: "De noodstopknop was meer een mismatch". Peter vult aan: "Het was één van de overwegingen. De noodstop gaf geen extra veiligheid". Volgens Edwin de extra trommelremmen wel. 

Leidinggevenden van het bedrijf dat de Stint maakte Peter Noorlander en Edwin Renzen beantwoorden vragen van de rechters. Die vragen gaan over het ontbreken van een noodstopknop. Die zat er op de eerste versie wel op. Maar op de latere Stint niet meer. De latere Stint remde ook niet meer alleen op de gashendel, maar ook met een extra knijprem. Ook wordt er gesproken of in de opleiding om de Stint te gebruiken er aandacht was om een noodstop te maken. 

De rechtszaak over de Stint gaat woensdag verder met het het behandelen van de feiten. Het gaat weer een lange zit worden. En dat is te zien op de publieke tribune. De banken van de rechtbank van Den Bosch zijn niet de meest comfortabele. Meerdere mensen komen binnen met een extra kussentje om toch wat lekkerder te zitten.