Ongekende passie, hels kabaal en blinde clubliefde. Maar óók toiletrollen die over het veld vliegen en zelfs een ingevet varken dat niet te vangen is. Het Avondje NAC is al vijftig jaar allesbehalve een gewone voetbalwedstrijd. Wat ooit begon als een praktisch idee, groeide uit tot een voetbalfenomeen dat heel Nederland kent.  Aan de basis daarvan stonden in 1975 twee mannen: oud-secretaris Eugene Lemmens en oud-trainer Bob Maaskant. De een bedacht het, de ander bracht het tot leven.

"Herinner je je dat varken nog?", zegt Bob Maaskant (87) lachend tegen Eugene Lemmens (85) als de twee elkaar treffen in het NAC Museum in Breda. "Dat had een supporter meegenomen en losgelaten op het veld. En niemand kreeg het te pakken, want het beestje was ingesmeerd met vet. Zoiets typeert echt het Avondje NAC."

"Als we een internationale wedstrijd hadden, moesten we uitwijken", vertelt Lemmens. "Dan gingen we naar De Kuip of naar Eindhoven. Want ja, NAC had geen licht. En dat wilden we niet meer, dus gingen we de boer op voor lichtmasten."

En die vond NAC in Frankrijk. "Philips had standaardmasten", vervolgt Lemmens, "maar via een Bredase amateurscheidsrechter kwamen we uit bij een fabriek bij Parijs. Die maakten dichte lichtmasten en dat was totaal nieuw in Nederland."

Die masten kwamen te staan in het stadion aan de Beatrixstraat. En toen ze eenmaal aan gingen, voelde iedereen het meteen. "We gebruikten ze voor het eerst op 27 december 1975 in een vriendschappelijke wedstrijd tegen Fortuna Düsseldorf. De manier waarop dat licht op het veld viel", zegt Lemmens, "dat gaf een bijzondere spanning. Het was volle bak en er ontstond een geweldige sfeer. Het was magisch. Dat was geen gewone wedstrijd meer en we wilden dit eigenlijk wel elke week."

En dus gingen de duels van NAC van zondagmiddag naar zaterdagavond. Maar eerst belde secretaris Lemmens wel even met de Bredase horeca. Of dat voor hen geen probleem was. "Ze zeiden: vóór tien uur is het toch rustig. Dus prima. Zaterdag om half acht werd het vaste tijdstip en het Avondje NAC was geboren. Die naam heb ik toen zelf bedacht, gewoon om dat het klopte."

Op het veld zorgde trainer Bob Maaskant voor de rest. "Avondwedstrijden zijn echt anders",  zegt hij. "Het publiek is feller, alles komt harder binnen en de emotie ligt hoger. En wij speelden enorm aanvallend. Pressievoetbal, zouden ze nu zeggen. Eerste bal lang, tweede bal winnen en meteen vooruit. Geen getik achterin."

Dat werkte. "Het publiek ging erachter staan", vervolgt Maaskant. "En wat zo bijzonder was: we scoorden vaak laat. Als het 0-0 bleef, wist je gewoon: die goal komt nog. En als we dan scoorden, ontplofte het stadion. Tegenstanders wisten: hier wordt het zwaar."

De sfeer was soms ronduit absurd. "Er werden honderden toiletrollen het veld op gegooid", lacht Maaskant. "Alles om de druk op te voeren. Het zegt iets over de vrijheid en creativiteit van het publiek. NAC-supporters beleven voetbal anders."

Eugene Lemmens vult aan: "We hebben tijdens het Avondje NAC zoveel gekke dingen meegemaakt. Van kippen op het veld tot aan supporters die zich uit protest aan de doelpalen hadden vastgeketend."   

Het Avondje NAC is dan ook meer dan alleen een voetbalwedstrijd. Al uren voor de aftrap hangt er spanning in de lucht. Het is de tocht van duizenden supporters in het geel-zwart naar het stadion. Het gevoel dat de straten en de cafés langzaam worden leeggezogen. Een avondje uit.

"We hadden nooit kunnen bedenken dat dit zo’n begrip zou worden", zegt Lemmens. "Maar onder die lampen… daar gebeurde iets magisch. Het is cultureel erfgoed geworden."

Maaskant knikt. "Er is door de jaren heen veel veranderd, maar de ziel van het Avondje NAC is altijd gebleven. Dit raak je nooit meer kwijt. Het zit in de club, in de stad en in de mensen."