De twee draaiboeken waar het om gaat zijn:

• 'Draaiboek pandemie' van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC)
• 'Draaiboek Triage op basis van niet-medische overwegingen voor ic-opname' van de Federatie Medisch Specialisten (FMS).

Wat is code zwart?
Bij het ingaan van code zwart is er onvoldoende ruimte meer op de intensive care (ic) om alle mensen op te nemen die dat volgens de arts nodig hebben. Alle reguliere zorg die uitgesteld kan worden is dan al uitgesteld. Er moeten dus keuzes gemaakt worden: wie wel en wie niet? Alle ziekenhuizen in Nederland maken de keuzes in deze crisisfase op dezelfde gronden.

Wanneer gaat code zwart in?
Minister Hugo de Jonge moet code zwart officieel afkondigen, na advies van de zorg. Volgens Bart Berden, voorzitter van het Regionaal Overleg Acute Zorg, is dat moment voorlopig nog niet aangebroken. Dat neemt niet weg dat ziekenhuizen zich voorbereiden. Zo worden draaiboeken geactualiseerd en worden er teams samengesteld die straks misschien moeten bepalen wie wel en wie niet op de ic terechtkan. In die teams zitten ervaren artsen, ondersteund door verpleegkundigen, een ethicus of een psycholoog.

Hoe zien die keuzes eruit?
Het grote verschil tussen de fase waar we nu in zitten en fase 3 is dat de selectie eerst een stuk strenger wordt. Zo kunnen aan het begin van fase 3 kwetsbare ouderen en ernstig zieken met een lage levensverwachting niet meer opgenomen worden.

Als de drukte op de ic aanhoudt worden er zelfs keuzes gemaakt op 'niet-medische overwegingen'. Dat betekent dat het er niet meer om gaat hoe zeer de patiënt de zorg nodig heeft, maar dat er wordt gekeken naar de leeftijd en hoe lang iemand een bed bezet zou kunnen houden.

Je kunt dus geluk of pech hebben?
De beslissing om iemand te weigeren op de intensive care wordt niet zomaar genomen. Zo staan er in de draaiboeken allerlei criteria die juist géén rol mogen spelen. COVID-patiënten worden hetzelfde behandeld als patiënten die geen COVID hebben. Of mensen gevaccineerd zijn of niet telt niet mee. Of iemand door 'eigen toedoen' ziek is geworden speelt ook geen rol. Zo kan het dus gebeuren dat iemand voorrang krijgt die niet gevaccineerd is of een ongezonde leefstijl heeft, want dat is allebei geen criterium.

Ook huidskleur, maatschappelijke status of vermogen wegen niet mee. Het doel is om zoveel mogelijk levens te redden, zo staat er te lezen. In het alleruiterste geval kan er geloot worden om een ic-bed.

Wat als ze toch lang zorg nodig hebben?
Als het tekort aan ic-bedden aanhoudt, wordt dagelijks gekeken of de overlevingskans of levensverwachting van patiënten achteruit is gegaan. Mogelijk kan de behandeling dan worden gestopt, maar dat gebeurt op dezelfde manier als voor code zwart. Dat er een jongere, gezondere patiënt 'voor de deur' staat mag dus niet meespelen. De vraag 'is er nog steeds onvoldoende ic-capaciteit?' wordt in de draaiboeken vaak gesteld, want als de drukte afneemt worden ook de regels minder streng.

LEES OOK: Ziekenhuizen snijden nu ook in kankerbehandelingen: ‘Kritische fase’