Op 1 december 2006 drong Julien C. de basisschool binnen. In een klaslokaal stak hij de achtjarige Jesse dood. Waarom C. dat deed, is nooit opgehelderd.

Wel is duidelijk dat hij destijds kampte met allerlei psychische stoornissen, ook rookte hij veel wiet. Na een langdurig proces kreeg C. uiteindelijk bijna twaalf jaar celstraf voor doodslag en verplichte behandeling in een tbs-kliniek. En daar zit de inmiddels 40-jarige C. nog steeds.

Verlof
Zoals met veel tbs'ers ging het met vallen en opstaan. maar Julien C. werd stabieler. Hij 'groeide'. Zo heeft hij sinds mei 2022 toestemming voor onbegeleid verlof. Een jaar later werd dat uitgebreid met boodschappen- en vrijetijdsverlof. Hij mag dus wel eens op een terrasje zitten. In februari 2024 werd het uitgebreid met landelijk verlof. Begin dit jaar werden zijn vrijheden uitgebreid met zogenoemd transmuraal verlof. Dat betekent dat hij nog wel steeds onder toezicht staat van de tbs-kliniek maar er los van mag wonen, op een 'externe resocialisatieafdeling'.

"We gaan toewerken naar een vorm van begeleid wonen, niet naar zelfstandig wonen. Maar hoe dat er concreet uit gaat zien? Dat is afhankelijk van hoe het er de komende tijd uit komt te zien. We kijken naar een instantie die om kan gaan met autisme. Het wordt een zoekplaatje", aldus een deskundige uit de tbs-kliniek twee weken geleden in de rechtbank in Breda.

Museumbezoek
Julien C. verscheen daar ook, samen met een begeleider. Op de vraag van de rechters hoe het met hem ging, was hij duidelijk. "Goed, positief, het voelt goed." C. zoekt een stageplaats, hij wil zich verder ontwikkelen. Een vrijwilliger helpt hem bijvoorbeeld met museumbezoek.

Want Julien C. zomaar loslaten kan niet, benadrukte de deskundige. "Meneer heeft langdurige begeleiding nodig. Hij snapt niet altijd hoe anderen denken en hoe de wereld werkt. Als je stapsgewijs toewerkt naar meer vrijheid, vragen we aan hem dat hij meer verantwoordelijkheid laat zien. Dat zou C. niet helemaal snappen, want hij denkt juist dat het minder verantwoordelijkheid is."

De psychologen en psychiaters om hem heen zien dat hij nog lang hulp nodig heeft, maar dat C. juist het tegenovergestelde denkt. "Meneer heeft iets anders in zijn hoofd. Hij ziet zichzelf zelfstandig wonen."

Gevaar
De belangrijkste vraag volgde die rechters altijd stellen bij tbs-zaken: wat als de tbs-behandeling nu wegvalt? "Als je dat nu zou doen, zet je hem eigenlijk in de situatie dat het ingewikkeld wordt. Dan stijgen de risico’s als middelengebruik, geen medicatie meer, risico’s met mensen werk en inkomen." Maar het betekent niet automatisch dat hij weer hetzelfde zou doen als bijna twintig jaar geleden", werd er wel aan toegevoegd.

Op eigen benen staan kan C. gewoonweg niet. Daarom is de volgende stap, proefverlof, niet in zicht, zei de deskundige. Pas na zo'n proefverlof kan de rechter besluiten om de tbs langzaam af te bouwen. Bij C. betekent het mogelijk dat je zomaar jaren verder bent en nog steeds in tbs zit.

'Bungelen'
Daarom vroeg zijn advocaat een horizon om op te focussen. "Het enige wat ik wilde bereiken, is helderheid. Ik vind het te langzaam gaan. Echt op zijn jan-boerenfluitjes." Ja, de advocaat heeft lof voor de kliniek en voor zijn cliënt . "Hij functioneert stabiel. Geen incidenten. Hij doet het hartstikke goed, er zit een stijgende lijn in. Maar nu bungelen we, dat vind ik voor hem niet prettig."

De officier van justitie durfde ook niet ver vooruit te kijken maar noemde het noodzakelijk dat de tbs met twee jaar wordt verlengd. "Op het moment dat alle structuur weg zou vallen, moet het risico hoog worden ingeschat." Julien C. zelf ging akkoord met de verlenging. "Hier kan ik mee leven", zei hij.

Stap voor stap
Twee weken na deze vrijdag namen de rechters alle adviezen over. 'Er wordt uitgegaan van een begeleide woonvorm als hoogst haalbare, gezien het risico op zelfoverschatting, overvraging, de noodzaak voor het begrenzen van gedrag en ideaalbeelden en het bieden van structuur om dagelijks te kunnen functioneren', staat in het vonnis. De rechters vinden niet dat het te traag gaat. Terugkeer in de samenleving gaat stap voor stap, met steeds weer evalueren hoe het gaat. Julien C. is er nog niet, zoveel is duidelijk.

Intussen gaat de kliniek op zoek naar een geschikte woongroep voor C. 'Op termijn zal worden gekeken bij welke begeleide woonvorm [veroordeelde] het beste terecht kan, gelet op zijn autisme en persoonlijkheidsproblematiek.'

Hoe dat verloopt, wordt over twee jaar duidelijk. Dan kijkt de rechtbank opnieuw naar de stappen die Julien C. heeft gezet.